2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

Ishlab chiqarishlar va texnologik jarayonlarning portlash va yong‘in xavfi jihatidan 
sinf(kategoriya)lari 
– 
moddalarning yonuvchanligi asosida bir-biridan farqlash, bularga 
quyidagilar kiradi: 
 A kategoriyaga -
bug‘larining chaqnash harorati 28oS va undan past bo‘lgan juda ko‘p 
suyuqliklar yoki portlash chegarasi havo hajmiga nisbatan 10 % va undan kam bo‘lgan 
yonuvchi gazlar ishlatiladigan ishlab chiqarishlar kiradi, bunda portlash xavfi bo‘lgan 
aralashmalar xona hajmining 5 %idan ortiq hajmida hosil bo‘la olishi shart. Bu kategoriyaga 
benzin, kalsiy karbid saqlanadigan omborlar kiradi.
 
B kategoriyaga - 
muallaq holatga o‘tuvchi va pastki portlash chegarasi Pp 65 gm3 va undan 
kam bo‘lgan hamda havo bilan qo‘shilib xona hajmiga nisbatan 5 % miqdorda portlovchi 
aralashmalar hosil qiladigan yonuvchi tolalar yoki chang ajralib chiqadigan ishlab 
chiqarishlar, shuningdek, bug‘ining chaqnash harorati 28-61
о
С va pastki portlash chegarasi 
10 % dan yuqori bo‘lgan oson alangalanuvchi suyuqliklar hamda gazlar ishlatiladigan ishlab 
chiqarishlar kiradi. Bunday ishlab chiqarishlar jumlasiga, masalan, pichan uni 
tayyorlanadigan va tashiladigan sexlar, tegirmonlarning saralash va tuyish bo‘linmalari, 
elektrostansiyalar yoki qozonxonalarning mazut xo‘jaligi, ammiak bilan sovitish 
qurilmalarining apparat va mashina bo‘limlari, o‘t olish harorati 28 dan 120
о
С gacha bo‘lgan 
portlovchi suyuqliklar hosil qilish, ularga ishlov berish yoki ularni saqlash bilan bog‘liq 
bo‘lgan jarayonlar (kerosinlar, skipidar, solyar moyini saqlash, yog‘och unini tashish, 
plastmassalarni jilvirlash yoki qirqish) kiradi.
 
V kategoriyaga 
ёnuvchi qattiq moddalar, shuningdek, pastki portlash chegarasi П
п
65 г / м
3
bo‘lgan chang yoki tolalar ajratib chiqaradigan moddalarga yoki bug‘larining chaqnash 
harorati 61
о
С dan yuqori bo‘lgan suyuqliklarga ishlov beriladigan va ular ishlatiladigan ishlab 
chiqarishlar kiradi. Bunday ishlab chiqarishlar qatoriga, masalan, yog‘och tilish, duradgorlik 
va omixta yem va ozuqa tayyorlash sexlari, don saqlanadigan omborlar, don tozalash 
bo‘limlari, zig‘ir va paxtaga dastlabki ishlov berish sexlari, benzindan tashqari yonilg‘i-

---