2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

5.4-jadval. 
Tangenslar jadvali 
 
 
 
 
 
 
 
 
5.4-rasm. Yorug‘lik oqimini tushush burchagini 
aniqlash sxemasi 
 
Ish joylarini sun’iy yoritishni aniqlash 
1. Yoritish chirog‘ini ish stolidan 1 metr balandlikda o‘rnatib, vertikal bo‘yicha har 
0,2 m. balandlikdagi holati uchun sun’iy yoritilganlikni aniqlang.
LB, LD va DRL markali lyuminessent chiroqlardan foydalanilganda yoritilganlik 
miqdorini mos holda 1,15; 0,88 va 1,2 tuzatish koeffitsiyentiga ko‘paytirib oling.
2. 
Yoritilganlik 
miqdori 
bilan 
yoritish 
chirog‘ini 
o‘rnatish 
balandligi 
o‘rtasidagi bog‘lanish grafigini tuzing va xulosalang.
 Hisobot tarkibi 
Olingan natijalar asosida quyidagi jadvallarni to‘ldiring va xulosalang. 
х
р
S
n
S
e
0

)
(


L
H
tg


0.18 
10 
0,44 
24 
0,7 
35 
0.25 
14 
0,50 
27 
0,8 
39 
0,30 
17 
0,58 
30 
1.0 
45 
0,36 
20 
0,65 
33 
1.15 
49 

---

182 
 
I. Tabiiy yoritilganlik
5.5 -jadval 
Ish joylarining tabiiy yoritilganligi 
№ 
Derazadan ish 
joyigacha bo‘lgan 
masofa,m 
Yoritilganlik,Lk 
Xulosa 
1 
2 
 
5.6-jadval 
Ish xonasining tabiiy yoritilganlik koeffitsiyentini aniqlash 
№ 
Xona 
ichining 
yoriilganl
igi, Lk 
Xona 
tashqarisidagi 
yoritilganlik, 
Lk 
Tabbiy 
yoritilganlik 
koeffitsiyenti 
Xulosa 
 
 
 
Haqiqiy 
Meyor 
 
1 
2 
 
5.7-jadval 
Yorug‘lik koeffitsiyenti 
№ 
Xona 
yuzasi, 
Sx , m2
 
Deraza 
yuzasi, 
Sd, m2 
Deraza 
soni, n 
Hisobiy 
koeffitsiyent, 
yer
 
izoh 
1 
2 
 
II. Sun’iy yoritilganlik 
5.8-jadval 
Ish joyi yoritilganligining yoritish chiroqlarini
o‘rnatish balandligiga bog‘liqligi 
 
 
 
 
 
 
 
 
5.9-jadval 
Sun’iy yoritish chiroqlarini tanlash 
 
№ 
Xona tavsifi 
Yoritish 
chirog‘i turi 
 
Chiroqning tavsifi 
va o‘rnatilish 
sxemasi 
1 
2 
3 
Nazorat savollari:
1. Ishlab chiqarish xonalarini yoritish yorug‘lik manbaiga bog‘liq holda necha turga 
bo‘linadi? 
№ 
Ish joyidan 
chiroqlarni 
o‘rnatilish 
balandligi, m 
Yoritilganli
k, Lk 
 
Ish 
razryadi 
Xulosa 
1 
2 

---

183 
 
2. Tabiiy yoritish qanday turlarga bo‘linadi? 
3. Tabiiy yoritish qanday ko‘rsatkich orqali baholanadi? 
4. Tabiiy yoritilganlik koeffitsiyenti qanday aniqlanadi? 
5. Tabiiy yoritilganlik koeffitsiyentining meyoriy miqdori qancha? 
6. Sun’iy yoritish ko‘rsatkichlariga nimalar kiradi? 
7. Yoritish meyori nimalarga bog‘liq holda belgilanadi? 
8. Yoritilganlikning meyoriy darajasi necha lyuks qilib belgilangan? 
9. Yoritilganlik qanday asbob bilan o‘lchanadi? 
10. Sun’iy yoritish chiroqlari qanday turlarga bo‘linadi? 
 
 
6 AMALIY MASHG‘ULOT 
ELEKTR TOKINING INSON ORGANIZMIGA FIZIOLOGIK TA’SIRI.
(2 soat) 
 
Mashg‘ulotning maqsadi.
Ishlab chiqarishdagi elektr xavfsizligi bo‘yicha me’yoriy 
talablar bilan tanishish. Inson tanasini elektr tokiga ko‘rsatayotgan qarshiligini o‘lchash 
tajriba usullarini o‘zlashtirish.
Kerakli jihozlar
: F41021-1M rusumli megaommetr. 
 
Nazariy qism 
Elektr toki ta’siri natijasida inson tanasining shikastlanishi elektr jarohat deb ataladi. 
Elektr tokining xatarliligi shuki, inson o‘z sezuvchi organlari bilan, kuchlanishni bor-
yo‘qligini aniqlamaydi. 
Inson tanasidan o‘tayotgan tok: termik, elektrolitik, biologik ta’sirini va mexanik 
jarohatlanish olishi mumkin. 
Elektr toki ta’siri natijasida tirik to‘qimalarni to‘lqinlantirib mushaklarni keskin 
qisqaririshiga olib keladigan holat elektr zarb deb ataladi. Odamni tok urish holati to‘rt 
darajada baholanadi.(6.1-jaadval). 
I darajada odam hushidan ketmagan holda yiqilib tushish, mushaklarning qisqaririshiga 
olib kelishi; 
II darajada odamning nafas olishi va yurak faoliyatiga ta’sir etilmagan holda hushdan 
ketish; 
III darajada nafas va yurak faoliyatiga ta’sir etilgan holda hushdan ketish; 
IV darajada elektr shok, qon aylanishi va nafas olish to‘xtab, klinik o‘lim yuz beradi. 
6.1- jadval