2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

153 
 
2) zinapoyadan ko‘tarilishda yoki tepalikka chiqishda shikastlangan kishining boshi 
oldingi tomonda bo‘lishi kerak. Agar oyoq suyaklari singan bo‘lsa, bundan mustasno, bu 
holda zambilni gorizontal holatda saqlash kerak; 
3) zinapoyadan pastga tushishda (tepalikdan tushishda) shikastlangan kishining oyoqlari 
oldinda (oyoqlar shikastlangan bo‘lsa bundan mustasno) bo‘lishi kerak.
Agar sharoit zambilni bemorga yaqin olib kelishga imkoniyat bermasa, unda bemorni 
qo‘lda quyidagi usullarni qo‘llab: 
1) agar tashuvchi bir kishi bo‘lsa, u quyidagi usullarni qo‘llashi mumkin: yaradorning 
orqasidan ushlab yordam berishi; qo‘lda ko‘tarib olib borishi; yelkasida yoki orqalab olib 
borishi; choyshab, plash, palto, palatka, daraxt shoxlari ustiga bemorni joylashtirib chanaga 
o‘xshab tortib boorish mumkin; 
2) agar shikastlangan kishiga yordam beruvchilar ikki kishi bo‘lsa, ular bemorning ikki 
tomonidan bir tizzasida yerga turib, bir qo‘lini belidan, boshqa qo‘lini chanoq ostidan o‘tkazib 
ushlab ko‘tarishadi va bir vaqtda tashlanmagan qadamlar bilan kasalni ko‘tarib kerakli joyga 
olib borishadi.
3) agar bemorning holati yo‘l qo‘ysa, uni o‘tirgan holatda «murakkab qulf» usulini 
qo‘llab ko‘tarib borish mumkin. Bunda bemor qo‘llari bilan ko‘tarib borayotgan kishilarning 
bo‘ynidan quchoqlab oladi. Shikastlangan kishini davolash muassasasiga tezlikda yetkazish 
zarur bo‘lgan holatlarda transportirovka qilish birinchi tibbiy yordamning eng muhim 
bosqichlaridan hisoblanadi. Bunda imkoniyat boricha quyidagi qoidalarga amal qilish kerak:
tez va ehtiyotkor tashishni ta’minlash (qo‘- pollik og‘riq chaqiradi, suyak siniqlari siljishiga 
vashokka sababchi bo‘lishi mumkin); ko‘tarib borish va tashishni shikastlanishning 
xususiyati va og‘irligiga mos ravishda bajarish; transportirovka qilishdan oldin jarohatlarni 
bog‘lash, shinalar qo‘yish, og‘riqsizlantirish, agar sharoit ko‘tarsa, tomirga dori quyuvchi 
tizimni tayyorlab qo‘yish va shu kabilarni, boshqacha aytganda, bemorni birinchi yordam 
ko‘rsatishning yakunlovchi bosqichiga tayyorlash kerak. 
Shikastlangan kishiga nisbatan qo‘llanilgan tiriltirish choralari natijasida nafas va yurak 
faoliyati tiklangach, qon bosimi me’yorga kelgach, u transportirovkaga tayyorlangan 
hisoblanadi. Agar shu vaqtgacha nafas olishi tiklanmasa, sun’iy nafas oldirishni 
transportirovka vaqtida ham davom ettirish lozim. 
Agar tiriltirish chora-tadbirlari muvaffaqiyatsiz bo‘lib, o‘lim belgilari yuzaga chiqsa, 
vrach kelishini kutish kerak. Vrach shikastlangan kishining o‘limini uzil-kesil aniqlab beradi;
zambilning transport vositasining harakati vaqtida qo‘zg‘alib va harakatlanib ketmasligi 
uchun chora ko‘riladi, ya’ni u mahkamlab qo‘yiladi; qishda kasal ustiga issiq narsalar yopib 
qo‘yish lozim; kuzatuvchi doimo bemorning yonida bo‘lishi zarur (mashina kabinasiga – 
haydovchi yoniga o‘tirib olmasligi kerak). 
Shikastlangan kishilarni maxsus mashinalarda, shuningdek yo‘lovchi yengil 
mashinalarda, samolyotlarda, traktorlarda (tirkamalari bo‘lgan), aravalarda transportirovka 
qilish mumkin.