2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

XII. Yer relyefinnng o‘zgarishi
. Barcha yer usti va osti inshootlari to‘liq shikastlanadi. 
Yoriqlar paydo bo‘lib, relyef butkul o‘zgaradi. Daryo o‘zanlari o‘zgaradi. Yirik tog‘ 
ko‘chkilari bo‘ladi. Yangi ko‘llar paydo bo‘ladi. 
Zilzilаlarga tayyorgarlikdagi barcha xatti-harakatlarimiz quyidagi 3 yo’nalishda olib 
borilishi lozim: tavаkkal darajasini kamaytirish (zilzilаga qadar tayyorgarlik tadbirlarini 
o’tkazish); zilzilа vaqtida xatti-harakatlar qoidalari vа tartibini o’rganib chiqish vа ishlab 
chiqish; zilzilа oqibatlarini engillashtirish vа tugatish. 
Xavfsizlikni bu tariqa oshirish jadvаli boshqa tаbiiy ofat turlariga ham xos. Zilzilаni 
avvаldan bilsangiz nima qilish zarur? Eng avvаlo turli sharoitlarda-uyda, ishda, ko’chada, 
jamoatchilik joylarida (do’konda, teatrda) xatti-harakat tartibini bittama-bitta o’ylab chiqish 
kerak. Avvаldan xonadonda, ishda silkinishi mumkin bo'lgаn o’tа xavfsiz joylarni aniqlash 
zarur. Bu-kapital devorlar uymalar, burchaklar, kolonnalar oldidagi joylar vа bino karkasi 
balkalari ostidadir. Ulаrni hamma bilishi lozim. 
Shkaflar, etajerkalar, tokchalar, stellajlar, mebelni mustahkamlab, shunday ko’yish 
zarurki, ayniqsa, chiqish joyini to’smasligi, eshikni yopib quymaslik kerak. Tokchalardan ogir 
jismlarni, idishlar tushib, shikаst yetkazishi mumkin bo'lgаn barcha buyumlarni olib ko’yish 
kerak. Kandillar vа boshqa yoritish asboblarini ishonchli qilib mustahkamlash zarur. Yengil 
alanga oluvchi yoki zaharli suyuqliklari bor idishlarni yaxshisi kvаrtiradan olib chiqish zarur. 
Yotoqxona joylarni katta oynalar, shisha tushishidan o'zoqroq joylashtirish ma'qul. 
Krovаtlar vа divаnlar tepasida tokchalar, og’ir jismlar bo'lishi mumkun emas. 
Dastlabki 3-5 kunga mo’ljallangan konservа mahsulotlari vа toza ichimliklar, suv 
zapasini hosil qilish kerak. Ichida bog’lama vа dori-darmonlar to’plami bo'lgаn birinchi 
tibbiy yordam aptechkasini avvаldan hozirlab quyilgan xujjatlar, pullar, elektr fonarik 

---