2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

25 
 
antropometrik ma’lumotlar tizimlashtiriladi. Ishning va ishchi holatlarning harakteriga bogliq 
hamda har xil turdagi ishchi stollar va o'rindiqlarni konstruksiyalash bo'yicha umumiy 
tavsiyalar yaratiladi. 
Ish joyini rejalashtirish va joylashtirishda quyidagi tamoyillarga amal qilish tavsiya 
qilinadi: boshida to'liq rejalashtirish, keyin qismlarini, oldin optimal holda, keyin amaliy 
ruxsat qilinganini; ish jarayoni va jihozni rejalashtirishga yagona tizim talablari bilan 
yondashish. 
Ish joyini tashkil qilishda quyidagilarni ta'minlash maqsadga muvofiq: operatorning 
ma'qul ishchi holati (tik yoki o'tirgan holda); muhimligi va ko'rish maydoni doirasida 
foydalanish jadalligiga qarab boshqarish qismlari va indiqatorlarini qulay joylashtirish; 
operatorga harakatlanish va siljishda yetarli erkinlik berilishi; ish joyi elementlarining eng 
yaxshi ko'rinishi; insonning antropometrik, fiziologik va psixologik tavsiflarining ish joyi 
konstruksiyasiga mosligi; mashinadan kelayotgan ma’lumotlar tezligi va hajmining inson 
tomonidan qabul qilish va ishlov berishi imkoniyatlariga mosligi; operatorlarning ish vaqtida 
qisqa muddatli dam olishlari uchunf sharoit bo'lishi; ishlovchilarni xavfli va zararli ishlab 
chiqarish omillaridan himoya qilish. 
Ish joyi o'zida ma'lumot (MAEV joylashgan bo'shliq) va motor (boshqarish qismlari 
joylashgan bo'shliq) maydonlarini tashkil qiladi (1-rasm).
Ma'lumot maydonida bir-biridan farqli uchta zona mavjud: birinchi zonada - 
ko'rsatkichlarni aniq va tez hisoblash talab qilingan MAEV joylashgan (rasmga qarang);
ikkinchi zonada ko'rsatkichlarni kamroqi aniqlik va tezlikda hisoblash talab qilingan MAEV 
joylashgan; uchinchi zonada juda kam ishlatiladigan vositalar joylashadi.
Motor maydoni ham 3ta zonadan iborat: juda tez foydalaniladigan (bir minutda kamida 
2 marta) va optimal yeta oladigan juda muhim: boshqarish qismlari joylashgan - birinchi
zona; tez ishlatiladigan boshqarish qismlari (1 soatda 2 martadan ko'p) va yengil eta 
oladigan kam muhim vositalar joylashgan - ikkinchi zona; kam ishlatiladigan (1 soatda 2 
martadan kam) vositalar joylashgan -uchinchi zonalardan iborat.