2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

 
Ergonomika
- bu mehnat qonuniyatlari va ishchi jarayonlar haqidagi fandir. Ergonomika 
tushunchasi grekcha- ish va qonun degan so'zlardan kelib chiqqandir.
Ergonomika so'zini birinchi bo'lib, 1875- yili o'zining “Ergonomika jihatilari, ya’ni 
mehnat haqidagi fan” degan ishida polyak olimi Yastshembovskiy taklif qilgan. 
Yangi ilmiy fanni yaratish g'oyasi boshida 1921 yilda sobiq ittifoq olimlari Bexterev 
V.M. va Myasnitsev V.N.lar uni “egologiya” keyin “ergonologiya” deb atashni taklif 
qilishgan. 
1949 yilda Angliyada yangi ilmiy fanni yaratish uchun fanning har xil sohalaridan bir 
guruh mutaxassislar birikkanlarida ergonomika tushunchasi qabul qilindi. Bu tushuncha asta-
sekin keng tarqala boshladi, nainki u bilan birgalikda boshqa ta'riflar ham ishlatilib kelindi; 
misol: inson muhandisiyasi, muhandislik psixologiyasi, inson-mashina tizimida izlash, inson 
omillari kabi tushunchalar. 
Ergonomika texnika rivojlanishining ma'lum etapi (bosqichi)da paydo bo'lgan bo’ lib, 
ishlab chiqarishda muhim muammolarni yechishda zarur shart-sharoitdir. Yangi jihoz va unga 
to'g'ri kelgan ishlab chiqarish muhitini loyihalashda sodir bo'ladigan ko'pchilik savollarni 
faqat soglom fikr asosida yechish mumkin bo'lmaganda, ergonomikaga murojaat qilinadi. 
Ayrim yangi mashinalar namunasini sinash va foydalanish, olingan ma’lumotlarni tahlil 
qilish natijasida konstruktor va muhandislarimiz shunga isxonadilarki, inson organizmisiz 
mashinalarga bo'lgan ilmiy asoslangan talablar, balki eng takomillashgan texnik yechimlar 
ham yetarsiz darajada samaralidir. Bu shunday bir tushunchaki, mashinalarning 
konstruksiyasi insonning funksional ehtiyojlariga mos kelmasligidir. 
Demak, ergonomika “Inson-mashina-ishlab chiqarish – muhit” tizimini o’rganadi. 
Ergonomika fanining maqsadi - mashina va ishlab chiqarish qurollarining o'lcham 
(parametr)larini hamda ishlab chiqarish muhitini inson ehtiyojlariga moslashtirishdir, ya'ni 
mehnat jarayonlarini me'yorlash (optimallashtirish) va hamma ko'ngilsiz ishlab chiqarish 
omillarini bartaraf qilish yoki maksimal kamaytirishdan iboratdir. 
Ishlab chiqarishda yechiladigan asosiy ergonomik vazifalarni quyidagi tartibda 
sinflashimiz va turlarga bo' lishimiz mumkin: