2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

 
 
Yetishtirish
 
texnologiyasi 
 O„tmishdosh.
 
Jo„xorini har qanday ekindan bo„shagan yerga ekish mumkin. 
Uni asosan donli va dukkakli-don ekinlaridan, kartoshka ildizmevali ekinlardan va 
g„o„zadan bo„shagan yerlarga ekish mumkin. Takroriy ekin sifatida kuzgi don 
ekinlaridan keyin ham eksa bo„ladi.
O„g„itlash
. 
Jo„xori ekiladigan yerlarda organik va mineral o„g„itlar beriladi. 
Yerni kuzda shudgorlash oldidan uning har gektariga 15-20 tonnadan chirigan 
go„ng solinadi. Tuproqning unumdorligiga qarab har gektar jo„xori ekilgan 
maydonlarga yil davomida 120-150 kg azot, 100-120 kg fosfor va 50-60 kg kaliy 
o„g„itlari beriladi. Fosfor o„g„itining bir qismi (50-60 kg) kuzda yerni shudgorlash 
oldidan beriladi. Boshqa mineral o„g„itlar, shu jumladan fosforli o„g„itning qolgan 
qismi ham ekish vaqtida va o„suv davrida solinadi. Jo„xori o„suv davrida ikki 
marta oziqlantiriladi. Birinchi marta ekinlar yagana qilingandan so„ng 
oziqlantirilib, hargektar yerga 60-70 kg azot, 30-40 kg fosfor va 20-30 kg kaliy 
solinadi. Ikkinchi marta o„simliklarda o„rtacha 8-10 ta barg hosil bo„lganda 
oziqlantiriladi. Bunda ham har gektar yerga 60-70 kg azot, 30-40 kg fosfor va 20-
30 kg kaliy solinadi.
Jo„xorini qanday maqsadlarda ekilganligiga qarab azot yoki fosfor miqdorini 
ko„paytirish yoki kamaytirish mumkin. Agar jo„xori don uchun ekilgan bo„lsa, 

---

147 
fosfor miqdorini ko„paytirib, azot miqdorini kamaytirish, aksincha, jo„xori ko„k 
poya uchun ekilgan bo„lsa azot miqdorini ko„paytirish mumkin.
Yerni ekishga tayyorlash
. Jo„xori maysa hosil qilgandan so„ng dastlabki 
davrda juda sekin o„sadi. Shu sababli u begona o„tlardan toza bo„lgan yaxshi 
ishlangan erlarni xohlaydi. yer kuzda 27-30 sm chuqurlikda chimqirqarli yoki ikki 
yarusli plug yordamida shudgor qilinadi. O„tloq botqoq tuproqlarda haydash 
chuqurligi yer osti suvlarining sathiga bog„liq. Sho„rlangan yerlarda shudgor 
qilishdan oldin tuproq yuviladi. Erta bahorda tuproqda nam saqlash maqsadida 
shudgor boronalanadi. Jo„xori kechki bahorgi ekinlar jumlasiga kiradi. Shuning 
uchun uni ekishga qadar shudgorni 1-2 marta 10-12 sm chuqurlikda kultivatsiya 
qilinadi va ketma-ket boronalash mumkin. Buning natijasida yangi paydo bo„lgan 
begona o„tlar yo„qotiladi, yer yumshatiladi. Borona qilingandan so„ng mola 
bostiriladi.
Ekish. 
Urug„li jo„xori quritilib, ro„vagida (yanchilmagan holda) shamollatib 
turiladigan xonalarda saqlanadi. Ekishga 7-10 kun qolganda ro„vaklardagi don 
yanchiladi, yanchilgan urug„ tozalanadi va ekish uchun bir xilda bo„lgan yirik va 
sara don ajratib olinadi. Urug„likni ekishdan oldin issiq havoda shamollatib 
qizdiriladi. Buning natijasida urug„lik to„la yetiladi, unib chiqish darajasi ortadi, 
tez va qiyg„os unib chiqadi. Bu xol hosildorlikni oshirishga olib keladi.
Toshkent davlat agrar universiteti O„simlikshunoslik kafedrasining 
tajribalariga qaraganda, urug„ oftobda qizdirilib shamollatib ekilganda har 
gektaridan 778 ts, qizdirilmay ekilganda esa 698 ts ko„k poya olingan.
Davlat andozasi bo„yicha urug„likning tozaligi 90-95% dan va unib chiqish 
darajasi 80-85% dan kam bo„lmasligi kerak.
Jo„xori urug„i ekish oldidan dorilanadi. Jo„xori makkajo„xoriga nisbatan 
kechroq, ya‟ni tuproq harorati 13-15 
o
C ga yyetganda ekiladi. O„zbekistonning 
janubiy viloyatlarida (Surxondaryo, Qashqadaryo) jo„xori mart oylarining oxiri-
aprel oyining boshlarida ekiladi. Qoraqalpog„istonda may oyining boshlarida 
ekiladi. O„zbekistonning markaziy tumanlarida aprel oyining ikkinchi yarmida 
ekiladi. Lekin, jo„xorini qandli va supurgisimon navlarini birmuncha erta ekish 

---

148 
mumkin, chunki bu navlarining urug„i qobiqli bo„lib, tuproq nami ortiqcha bo„lgan 
taqdirda ham chirimaydi. Jo„xori qator orasi 60, 70, 90 sm qilib ekiladi. O„simlik 
qalinligi jo„xorining naviga qarab har xil bo„ladi. Baland bo„yli, kechpishar navlar 
yuqori hosilli dalalarda don uchun ekilganda bir gektar yerga 60-80 ming tup 
o„simlik ekiladi. Past bo„yli tezpishar navlar qalinroq qilib ekiladi. Jo„xorini keng 
qatorli, ya‟ni qator orasini 90 sm qilib ekish ham mumkin. 
Keng qatorli qilib ekilganda ham bir gektardagi o„simlik soni yuqoridan 
ko„rsatilgan miqdorda bo„lishi kerak. Bu holda har 15-20 sm masofadan bittadan 
yoki ikkitadan o„simlik qoldiriladi. Umumiy bir gektarda qoldiriladigan o„simlik 
sonini aniqlashda yerning unumdorlik darajasini, suv va o„g„it bilan ta‟min 
etilganligi hamda navning xususiyatini hisobga olish kerak. yer unumdor bo„lsa, 
oziqlanish maydoni kichik, unumdorligi past bo„lsa, oziqlanish maydoni katta 
bo„lishi lozim. Bo„yi baland o„sadigan, kechpishar navlari uchun oziqlanish 
maydoni katta, past bo„yli navlar uchun kichik bo„lishi kerak.
Jo„xori don yoki silos uchun etishtiriladigan bo„lsa, hargektar yerga 8-12, 
ko„kpoya uchun ekiladigan bo„lsa 15-20 kg urug„ ekiladi. Urug„ ekish chuqurligi 
tuproqning mexanik tarkibiga hamda ekish muddatiga bog„liqdir. Zichligi o„rtacha 
bo„lgan tuproqlardan urug„ 4-5 sm, og„ir tuproqlarda esa 3-4 sm chuqurlikka 
ekiladi.
Erta muddatlarda tuproqda nam yetarli darajada bo„lgan vaqtda urug„ 3-4 sm 
kechki muddatlarda, ya‟ni tuproq betida nam kam bo„lganda urug„chuqurroq 5-6 
sm/ga ekiladi.