2. Og’zaki va yozma hisoblashlar. O’n ichida qo’shish va ayrishni o’rgatish bosqichlari



Download 0,56 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/14
Sana01.01.2022
Hajmi0,56 Mb.
#291200
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14
Bog'liq
2. Og’zaki va yozma hisoblashlar. O’n ichida qo’shish va ayrishn (1)

 

 

3. 

Oraliq natijalar xotirada saqlanadi.



 

Oraliq 


natijalar 

darhol 


yoziladi.

 

4. 

Hisoblashlar  har  xil  usullar  bilan  bajarilishi 

mumkin. Masalan: 

28 + 14 = 28 + (10 + 4) = (28 + 10) + 4 = 38 + 

4 = 42 

28 + 14 = (20 + 8) + 14 = (20 + 14) + 8 = 34 + 

8 = 42 

28 + 14 = 28 + (2 + 12) = (28 + 2) + 12 = 30 + 

12 = 42 

28 + 14 = (20 + 8) + (10 + 4) = (20 + 10) + (8 

+ 4) = 30 + 12 = 42

 

Hisoblashlar 

o„rnatilgan 

qoidalar  bo„yicha,  shu  bilan 

birga 

yagona 


usul 

bilan 


bajariladi. Masalan:

 

 

 

5. 

Amallar  10  ichida,  100  ichida,  yengilroq 

hollarda  1000  ichida  va  ko„p  xonali  sonlar 

ustida  hisoblashlarning  og„zaki  usullaridan 

foydalanib bajariladi. 

 

100  ichida,  1000  ichida,  ko„p 

xonali  sonlar  ustida  amallar 

hisoblashlarning 

yozma 

usullaridan 



foydalanib 

bajariladi. Masalan: 



 

 

Misollarni og„zaki ham, yozma ham bajarish mumkin. Imkon qadar shunday 



misollarni  tanlash  kerakki,  o„quvchi  bu  misollarni  har  ikki  xil  hisoblash  usulida 

bajarsin. Natija bir xil son hosil bo„ladi. Bu bilan o„quvchining ham og„zaki, ham 

yozma hisoblash ko„nikmasi shakllanishiga imkoniyat yaratiladi. 

O„qituvchi  og„zaki  va  yozma  hisob  usullarining  o„quvchi  matematik  nutqi 

rivojlanishidagi  ahamiyatini  unutmasligi  kerak.  O„quvchi  misolni  bajarar  ekan,  u 

xoh  og„zaki,  xoh  yozma  hisoblash  bo„lsin,  albatta,  tushuntirib  berishga  o„rgatish 

kerak. 

O„qitish  jarayonida  o„qituvchi  bor  mahoratini  ishga  solib,  turli  usul  va 

metodlardan  foydalanib,  o„quvchilarda  hisoblash  malakalarini  shakllantirish 

imkoniyatlarini  topib,  arifmetik  amallarning  jadval  hollari  (jadvalda  qo„shish, 

ayirish,  jadvalda  ko„paytirish,  bo„lish)ni  avtomatizm  (yod  olish)iga  e‟tibor 

qaratmog„i  darkor.  Chunki  barcha  hisoblashlar  zamirida  arifmetik  amallarni 




bajarishning  jadval  hollari  turadi.  Aks  holda  yozma  hisoblashlarda  amallar 

bajarishda o„quvchilar qiynalib qolishadi.   

Birinchi  yarim  yillikda  o„quvchilar  matematik  amallar  nomlari,  tarkibiy 

qismlari,  ular  hosil  etadigan  natijalar  nomlari  bilan  tanishadilar.  Bundan  tashqari 

o„quvchilar  matematik  belgilarning  ba‟zi  elementlari  amal  ishoralari  (plyus  − 

qo„shish,  minus  −  ayirish),  munosabat  belgilari  (katta,  kichik,  teng)  bilan 

tanishishlari hamda 2 + 6 (2 va 6 sonlari yig„indisi), 9 – 2 (9 va 2 sonlari ayirmasi) 

va  boshqa  shunga  o„xshash  eng  sodda  matematik  ifodalarni  o„qish  va  yozishni 

o„rganib  olishlari  kerak.  3  +  3  va  7  +  3,  6  +  3  va  6  –  3  ko„rinishdagi  ifodalarni 

taqqoslashga doir mashqlarni bajarishda bolalar bu ifodalar orasidagi o„xshash va 

farqli  xususiyatlarni  ko„radilar  va  shu  asosda  ularning  qiymatlari  teng  yoki  teng 

emasligi,  agar  teng  bo„lmasa,  u  holda  berilgan  ifodalardan  qaysinisining  qiymati 

katta  (kichik)  degan  savollarni  hal  qiladilar.  Chiqarilgan  xulosa  har  doim 

asoslanishi,  so„ngra  hisoblashlar  yordamida  tekshirilishi  kerak.  Birinchi  sinfda 

matematika 

o„qitishda 

o„quvchilarda 

og„zaki 


hisoblashlarning 

puxta 


ko„nikmalarini  shakllantirishga  katta  ahamiyat  beriladi.  Shu  munosabat  bilan 

dasturda arifmetik amallarning ba‟zi muhim xulosalari va ulardan kelib chiqadigan 

natijalar (yig„indining o„rin almashtirish xossasi, yig„indining guruhlash xossasi va 

hokazo) bilan tanishtirish kiritilgan, bular bilan bolalar amaliy asosda tanishadilar.  

Dasturda  10  gacha,  100  gacha  bo„lgan  sonlar  bilan  qo„shish  va  ayirish 

amallarini  bajarish  o„rtasida  uzviy  aloqa  o„rnatilgan.  10  ichida  raqamlash  hamda 

qo„shish  va  ayirishni  o„rgangandan  keyin  11  dan  100  gacha  bo„lgan  sonlarni 

raqamlashga, 100 ichida sonlarni xonadan o„tmasdan qo„shish va ayirishga to„xtab 

o„tish nazarda tutiladi. Shu munosabat bilan o„qituvchi bolalarga nafaqat jadvalni 

eslab  qolishlari  uchun  o„z  vaqtida  ko„rsatma  beribgina  qolmay,  balki,  uni 

o„zlashtirishlari uchun zaruriy kundalik tayyorgarlik ishlarini ham olib boradi. 100 

ichida  sonlarni  qo„shish  va  ayirishda  oldin  sonni  yig„indiga,  so„ngra  yig„indini 

songa  qo„shishning  har  xil  usullari  qaraladi.  Shundan  keyin  esa  yig„indini 

yig„indiga qo„shish va yig„indidan yig„indini ayirish qaraladi. O„quvchilar yig„indi 

va ayirmaning asosiy xossalaridan kelib chiqadigan qoidalar bilan tanishadilar. Bu 

qoidalardan  foydalanib,  ular  og„zaki  hisoblash,  undan  keyin  esa  yozma 

hisoblashning  har  xil  usullarini  ongli,  tushunib  o„zlashtiradilar,  yechishning  eng 

maqbul yo„llarini izlashni o„rganadilar. 

Hisoblashlarning ravon va tez bo„lishiga katta e‟tibor berilishi kerak. Shu bois 

qo„shish  va  ayirishga  doir  u  yoki  bu  misolning  yechilishini  mufassal 

tushuntirishdan  o„quvchi  yo„l  qo„ygan  xatoliklarni  tushuntirishda  zarur  bo„lib 

qolganda foydalanish kerak.  

 


Download 0,56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish