2 мундарижа

 
Нутқий намуна
 
– бу тарбиячининг тўғри, илгаридан машқ 
қилинган нутқий фаолиятидир. Нутқий намунадан изоҳлаш, кўрсатмалар 
бериш билан биргаликда фойдаланилади. Намуна болаларга аниқ, 
тушунарли, баланд ва босиқ овозда намойиш қилинади.
Такрорлаш
 
– эсда сақлаб қолиш мақсадида айнан битта нутқий 
элементдан (товуш, сўз, ибора) бир неча марта фойдаланиш. Такрорлаш 
тарбиячининг ўзи ёки бола (икки нафар бола) томонидан ҳамда болалар 
томонидан жўровоз бўлиб амалга оширилади. 
Тушунтириш
– 
тарбиячи томонидан нарса ёки ҳодиса моҳияти очиб 
берилади. 

---

56
Кўрсатма бериш
 
– болаларга қандай ҳаракат қилиш, қандай қилиб 
натижага эришиш мумкинлиги тушунтирилади. Кўрсатмалар ўргатувчи, 
ташкилий ва тартибга келтирувчи бўлади. 
Сўзли машқлар
 – 
нутқий маҳорат ва кўникмаларга эга бўлиш ҳамда уларни 
такомиллаштириш учун болаларнинг муайян нутқий ҳаракатларни кўп марта 
бажаришларидир.
 
Болалар нутқини баҳолаш – ўргатувчи усул бўлиб, унда боланинг жавоби 
ёки ҳикояси ҳақида асосланган мулоҳаза билдирилади. Кўпинча баҳолар 
нутқнинг ижобий томонига тааллуқли бўлади. 
Савол
– 
сўзли мурожаат бўлиб, у мавжуд билимларидан фойдаланиш ёки 
уни қайта ишлаш зарурати қаршисида турган болага вазифа қўйиш ва унинг 
жавобини 
кутишни 
талаб 
қилади. 
Саволлар 
мазмунига 
қараб 
таснифланадилар: фактларни тасдиқлашни талаб қилувчи 
репродуктив 
саволлар
(Нима? Ким? Қандай? Қаерда? Қаерга? Қанча? Қачон? ва бошқ.), 
ақл билан бир хулосага келишни талаб қилувчи нисбатан мураккаб – 
қидирув 
саволлари
(Нега? Нима учун? Нимаси билан ўхшаш? ва бошқ.). Саволлар 
тузилишига қараб 
тўғридан-тўғри, йўл кўрсатувчи ва жавобни айтиб 
турувчи
саволларга бўлинади. 
Кўргазмали 
усуллар 
– 
суратни, 
ўйинчоқни, 
ҳаракатни, 
саҳна 
ҳаракатларини (саҳналаштиришга оид ўйинларда) кўрсатиш, товушни йўлга 
қўйиш жараёнида артикуляция органлари ҳолатини кўрсатиб бериш. 
Кўргазмали усуллар сўзли усуллар ёрдамида – яъни, нарсани кўрсатиш, 
унинг номини айтиш, тушунтириш орқали қўлланилади. 
Ўйин усуллари
 
– мактабгача ёшдаги болалар нутқини ривожлантиришда 
турли ўйинчоқлардан фойдаланиш машқлар, ўйинларни янада жонли ва 
эмоционал қилади, бу эса болаларнинг диққат-эътибори ошишига олиб 
келади, айни пайтда барча нутқ жараёнлари фаоллашади. Ҳар бир 
машғулотда, айниқса унинг ниҳоясида, ҳазил саволлар бериш, лофлардан, 
ўйин қаҳрамонларидан (айиқча, Буратино ва бошқ.) фойдаланиш, ўйин 

---

57
баҳоларини қўллаш (халқа йиғиш, қарсаклар) мумкин. Шунингдек, мусобақа 
элементлари («Ким кўп сўз айтади?», «Ким яхши айтади?»), машғулотлар 
жиҳозларининг чиройлилиги, янгилиги ҳам болаларнинг нутқий материалга 
нисбатан диққат-эътиборини оширади.
Ўргатувчилик вазифасига қараб