2-Modul: Biosfera resurslari va ulardan oqilona foydalanish. 4-Mavzu: Tabiatda moddalarning aylanma harakati reja



Download 309 Kb.
bet5/6
Sana22.06.2022
Hajmi309 Kb.
#693090
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
2-Modul Biosfera resurslari va ulardan oqilona foydalanish. 4-M

1. Singenetik almashinish — o‘simliklarning yangi muhit sharoitlarini egallashi. Bunda o‘simliklarning bir—birlariga yaqinlashishi va tuproq iqlim sharoitlariga moslashishi muhim rol o‘ynaydi.
2. Endoekogenentik o‘zgarishlar — bu jarayon singenetik jarayondan keyin yuzaga keladi. Jamoa bu vaqtda o‘zining ekologik muhitini hosil qiladi. Keyingi o‘zgarishlar muhitning o‘zgarishi va jamoadagi hayotiy faoliyatlarning o‘zgarishi tufayli sodir bo‘ladi.
3. Ekozogen o‘zgarishlar—jamoaning o‘ziga, muhit sharoitining o‘zgarishiga bog‘liq bo‘lmagan holda sodir bo‘ladi. Bunday o‘zgarishlar tasodifan vujudga kelishi mumkin. Akademik V.N.Sukachev bunday o‘zgarishlarga o‘rmonlarni kesish, yaylovlarda chorva mollarni rejasiz boqish tufayli sodir bo‘ladigan o‘zgarishlarni kiritadi.
4. Gologenetik o‘zgarishlarbunday o‘zgarishlar jamoada sodir bo‘ladigan yirik umumiy o‘zgarishlar birligidan iboratdir. Gologenetik almashinish shunday almanishishki, jamoaning shaxsiy o‘zgarishi bu vaqtda butun bir katta hududdagi yoki mamlakatdagi o‘simliklarning o‘zgarishi bilan bog‘liq bo‘ladi.
P.D. Yaroshenko jamoalarning o‘zgarishini boshqacharoq tushuntirishga harakat qildi va suksessiyalarni quyidagicha bo‘ldi (IV.3.1-jadval):

Tabiiy ekotizim harakatlanishi — barqarorlik muvozanati holatida bo‘lishiga qaramay: vaqt ichida sokin, ammo doimiy o‘zgarishlarni boshidan kechirib turadi. Bu o‘zgarishlar izchil xususiyatga egadir. Mazkur o‘zgarishlar birinchi navbatda jonli aholi bioglotsenozi tarkibiga kiruvchi biotalarga taalluqlidir.
Bir biotsenozning (biotlar) boshqasi bilan izchil almashinuvi suksessiya (lotincha suksedo—izingdan boraman) deb ataladi.
Qurigangan daraxtni shamol ag’darsa, uni zamburug‘, bakteriyalar, umurtqasiz jonzotlar tomonidan izchillik bilan o‘zlashtirishi suksessiyaga eng oddiy misol bo‘la oladi. Avvaliga po‘stloq ostidagi jonli hujayralar o‘ladi, achish natijasida daraxt tanasi qorayadi, shundan so‘ng unda dastlabki zamburug‘lar paydo bo‘ladi. Ular hujayralardagi yengil hazm bo‘ladigan moddalar bilan oziqlanadi, binobarin daraxt tanasini har xil rangga bo‘yaydi. Bu zambur g‘lar yuzaki qattiq chirishga sababchi bo‘ladigan subdestruktor (tuzilmani buzishga yaqin) deb ataladig turlar bilan almashadi. Ular ketidan asosiy “yordamchilar” — yumshoq chirish paydo bo‘lishiga ko‘maklashadigan tuzilmani buzuvchi
zamburug‘lar paydo bo‘ladi. Pirovardida chirib yaroqsiz holga kelgan daraxt tanasiga uni chirindiga aylantiradigan zamburug‘lar makoniga aylanadi ….

Download 309 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish