2-мавзу. ЎЗбекистонда давлатнинг дин ва диний ташкилотлар билан муносабати режа

Исроилда эса иудаизм давлат дини бўлиб, бу мамлакатда дин давлат механизмининг бир қисми сифатида ўзининг аксини топган. Мамлакатда ягона конституция мавжуд бўлмай, унинг ўрнига Кнессет томонидан қабул қилинадиган қонунлар амал қилади. 1952 йилги қонунга биноан Исроил фуқаролиги иудаизмдан бошқа динга эътиқод қилувчи ёки умуман ҳудога ишонмайдиган яхудийларга берилмайди. Синагога ва раввинатнинг жамиятнинг турли соҳалардаги аралашуви ниҳоятда кенг бўлиб, улар ўзлари томонидан чиқарилган турли кўрсатмалар орқали эътиқод қилувчи ҳаётининг турли жабҳаларини тартибга солади.
Айрим мамлакатларнинг конституцияларида диний ташкилотнинг давлатдан ажратилганлиги (сепарацион модель) мустаҳкамланган бўлиб, бунда давлат динни ўз фуқароларининг шахсий иши сифатида кўради ва буни «эркин жамиятда эркин эътиқод» деган ибора билан изоҳласа бўлади.
Тарихининг бошланишидан кўп конфессияли давлат бўлмиш АҚШда, бир-бирининг ишларига икки томонлама аралашмаслик, диний жамоаларнинг эркинлиги, барча конфессияларга нисбатан давлатнинг аралашмаслиги назарда тутилган диний ташкилотнинг давлатдан қатъий ажратилиши принципи кенг ёйилган.
Диний ташкилотнинг давлатдан ажратилиши принципи бошқа шаклда ҳам намоён бўлиши мумкин. Европада бундай тизим диний ташкилотга қарши кураш жараёнлари натижаси сифатида шаклланди. XIX аср давомида Францияда давлат-дин муносабатлари ҳамкорликдан бутунлай узилишга қадар ўзгариб, 1905 йилдан черков давлатдан расмий равишда ажратилади. Шунга боғлиқ равишда 1905 йили қабул қилинган қонун қуйидагиларни тан олади:

1. 
   Виждон ва эътиқод эркинлиги;
   
2. 
   Диний ташкилотлар ёки уларнинг молиявий қўллаб-қувватланишини давлат томонидан тан олинишининг тақиқланиши;
   
3. 
   Барча динларга, ҳеч бир истисносиз тенг муносабатда бўлиш.
   

Франциянинг диннинг давлатдан ажратилиши тўғрисидаги қонуни диний маросимларни ва одатларни бажо келтириш жамоат тартибини муҳофаза қилувчи ҳокимиятлар рухсати ва назорати билан амалга оширилишини белгилаб қўйди.