4
1-avlod (1945 - 1956 yillar) kompyuterlari elementlar bazalari elektron lampalar ekanligi
bilan xarakterlanadi. Bu avlod mashinalari katta zallarni egallagani holda, yuzlab kilovatt elektr
energiya sarf qilar va tonnalab og‘irlikka ega hamda sekundiga 1-2 ming amal bajarar, xotirasining
hajmi 1-2 ming so‘zni(ma’lumotni) saqlashga qodir edi. Bu avlod mashinalariga "Ural1","Ural-
2", "BESM-1", "BESM-2","M-1","M-2","M -20" kabi mashinalarni misol qilib keltirish mumkin.
2-avlod (1957 - 1968 yillar) kompyuterlari elementlar bazalari tranzistorlardan iborat edi,
tezkorligi sekundiga 10-20 ming amal bajarish, xotirasining hajmi 4-8 ming so‘zni saqlashga qodir
edi. Ikkinchi avlod xisoblash mashinalari hisoblash ishidan tashqari ishlab chiqarish jarayonlarini
boshqarish, iqtisodiy masalalarni yechish, harflar bilan ishlay olish "qobiliyati"ga ham ega bo‘ldi.
Bu avlod mashinalariga "BESM-3","BESM4", "Ural-16", "Minsk-22", IBM -608, "BESM-6"
misol qilib keltirish mumkin.
3-avlod (1969 - 1980 yillar) kompyuterlarining elementlar bazalari
integral sxemalardan
iborat bo‘lib, tezkorligi sekundiga 10 mingdan boshlab, eng oxirgi mashinalari 2-2.5 million amal
bajarishgacha yetdi. Xotirasining hajmi ham 8-10 ming baytdan(bu avlod xotira o‘lchami halqaro
o‘lcham baytlarda beriladigan bo‘lgan) 8 million baytlargacha yetdi. Bu avlod mashinalariga YES
(yagona seriya) xisoblash mashinalari - "YES-1010","YES-1020", "YES-1030","YES1035",
"YES-1050","YES-1060","YES-1066" larni misol qilib ko‘rsatish mumkin.
4-avlod (1981 - 1990 yillar) kompyuterlarining elementlar bazalari katta integal sxemalar
(KIS)dan iborat. Ularning tezkorligi sekundiga 6,5 million amal bajarishgacha yetdi, xotirasinig
hajmi 64 Mb baytgacha kengaydi. Bu avlod mashinalariga Super EHMlar, "Elbrus"
xisoblash
mashinasi, "IBM PC" kabi kompyuterlarni ko‘rsatish mumkin.
5-avlod (1990 yillardan boshlangan) kompyuterlarining elementlar bazalarini o‘ta katta
integral sxemalar (UKIS) tashkil qiladi. Bu avlod kompyuterlari hozirgi zamonda keng
qo‘llaniladi. Bu avlod kompyuterlari elektron va yorug‘lik nurlari energiyasidan foydalanishga,
tuzilishi esa lazer texnikasiga, nurlanuvchi diodlarga asoslangan. Amal bajarish tezligi sekundiga
1
milliardgacha, xotirasinig hajmi 10 millliondan 3-4 milliard (Gbayt) baytgacha kengaydi.
Shaxsiy kompyuterlarining yaratilishi texnikada revolyutsion xarakterga ega bo‘ldiki, ular
ommabob hisoblash mashinalariga aylanib koldi.
Hozirgi paytda ishlab chiqarish va kundalik hayotda dunyoda 100 millionlab shaxsiy
kompyuterlar ishlatilmoqda.
Kompyuter - hisoblashlarni bajarish, shu jumladan elektron shakldagi
axborotni oldindan
belgilangan algoritm bo‘yicha qabul qilish, qayta ishlash, saqlash
va ishlov berish uchun
mo‘ljallangan elektron mashina.
Kompyuter so‘zi ingliz tilidan olingan bo‘lib, “hisoblash”, “hisoblagich” degan ma’nolarni
bildiradi.
Garchand u hozirda faqat hisoblovchi bo‘lmasdan, matnlar, tovush, video va boshqa
ma’lumotlar ustida ham amallar bajaradi. Shunga qaramasdan hozirda uning eski nomi –
kompyuter saqlangan. Uning asosiy vazifasi turli ma’lumotlarni qayta ishlashdan iborat. Avvalo
shuni aytish lozimki, ko‘pchilikning tushunchasida go‘yoki biz kundalikda foydalanadigan faqat
shaxsiy kompyuter bor xolos. Bunga albatta sabablar ko‘p. Shulardan biri hozirgi zamon shaxsiy
kompyuterlari ilgari universal deb hisoblangan kompyuterlardan tezligi va xotira hajmi jihatidan
ancha oshib ketganligida bo‘lsa, ikkinchi tomondan ko‘p masalalarni yechish uchun bu
kompyuterlar foydalanuvchilarni qanoatlantirishidadir. Hozirda kompyuter termini ko‘p
uchrasada, shu bilan birga EHM (elektron hisoblash mashinalari), HM (hisoblash mashinalari)
terminlari ham hayotda ko‘p ishlatib turiladi. Ammo biz soddalik
uchun faqat kompyuter
terminidan foydalanamiz.
Kompyuterlarning amalda turli xillari mavjud: raqamli, analogli (uzluksiz), raqamli-
analogli, ixtisoslashtirilgan. Ammo, raqamli kompyuterlar foydalanilishi, bajaradigan amallarning
universalligi, hisoblash amallarining aniqligi va boshqa ko‘rsatkichlari yuqori bo‘lgani uchun,
ulardan ko‘proq foydalanilmoqda.
Amalda esa hozir rivojlangan mamlakatlarda kompyuterlarning besh guruhi keng
qo‘llanilmoqda.
