2-mavzu. Xalqaro baholash tadqiqotlar tahlili

Integratsiya qilib matn yaratishni ifodalash har bir gap bilan alohida ishlashdan to toʻliq matn bilan ishlashgacha boʻlgan jarayonni talab etadi. Oʻquvchi turli xil xulosalarni, oddiy bogʻlangandan to murakkabroq maʻno aloqadorligigacha boʻlgan turini yaratishi lozim boʻladi.
Oʻquvchilarga birdan ortiq matn berilganda turli xil matn qismlarida joylashgan maʻlumot qismlarini oʻzaro umumlashtirish va xulosalash kerak boʻladi. Matnning bir necha qismlarida berilgan maʻlumotni umumlashtirishda vujudga keladigan yagona muammo bu maʻlumotlarning bir-biriga mos kelmasligi yoki farq qilishidir. Bunday hollarda oʻquvchilar tafovutni toʻgʻri qabul qilishi va uni hal qilishi kabi rivojlanish jarayoni bilan mashgʻul boʻlishi kerak.


BAHOLASH VA MULOHAZA YURITISH

Tajribali oʻquvchilar matnda berilgan kichik maʻnoni ham ilgʻay oladilar. Ular matn shakl va mazmuni xususida mulohaza yurita oladilar va maʻlumot aniqligi, uning sifatini tanqidiy baholaydilar.

Sifat va ishonchni baholash. Tajribali oʻquvchilar matndagi maʻlumotning ishonchliligi va sifatini, yaʻni maʻlumot yaroqli, yangi, toʻgʻri va bir yoqlama emasligini aniqlay oladilar. Baholash jarayoni baʻzan oʻquvchidan maʻlumot manbasini aniqlash va baholashni talab etadi, jumladan, muallif tajribalimi, yaxshi maʻlumotga ega yoki obyektivmi va hokazo.
Shakl va mazmun haqida mulohaza yuritish. Tajribali oʻquvchilar matn yozilishining uslubi va sifati haqida mulohaza yuritishi lozim boʻladi. Bu mulohazakorlik muallifning fikri va maqsadini qanday ifodalaganini va matn yozilishining shakli va mazmun oʻrtasidagi aloqadorlikni baholay oladi.
Mulohaza yuritish oʻquvchining matndan tashqari fikri, munosabati va bilimi bilan matnda keltirilgan maʻlumot va kishining shaxsiy tajriba va fikrlash doirasidan kelib chiqib berilgan maʻlumotni bogʻlab oʻrganishni ifodalaydi. Mulohaza yuritishda oʻquvchidan oʻzining tajriba yoki bilimini va turli farazlarini taqqoslab, qiyoslashi talab etiladi.
Baholash va mulohazakorlik, shubhasiz, oʻqish savodxonligining bir qismi, ammo ularning salmogʻi bugungi kunda oʻquvchi duch keladigan maʻlumotlar xilma-xilligi va ularning miqdori bilan oʻsib bormoqda.