2-mаvzu. Tоg’ jinsi mаssivining tаbiiy kuchlаnish mаydоnlаri Mа’ruzа rеjаsi

0	Global
Yer hajmining umumiy kattalashishi. Planeta aylanish o‘qining va shaklining o‘zgarishi. Fazo omillari.
I	Hududiy (regional)	Astenosferaning lateral oqimi. Yangi riftlarning hosil bo‘lishi. Plitalar harakati yo‘nalishining o‘zgarishi. Litosfera plitalarining o‘zaro tasiri (subduksiya, plitlar to‘qnashishi, plitalarning siljishi yoki sirg‘anishi).
II	Mahalliy (lokal)	Yer yuzining relyefi. Bloklarning vertikal harakati. Buzilishlar, qatlamlarning deformatsiyalanishi.
III	Xususiy (частный)	Darzlik, qatlamlik. Tog‘ jinsi қатламининг deformatsiyalanishi, siqilishi. Tog‘ jinslarining xususiyatlari.
IV	Nuqtali (точечный)	Zarrachalarning deformatsiyalanishi. Mikrodarzlarning hosil bo‘lishi

Global kuchlanish maydonlari yirik strukturalar – kontinentlar va okean ko‘tarilmalari turi, yani eng quyi rang strukturali elementlari uchun xarakterlidir.

Hududiy (regional) kuchlanish maydoni litosfera plitalari va yirik yer qari yoriqlariga muvofiqdir.
Mahalliy (lokal) yoki xususiy kuchlanish maydonlari quyi darajadagi strukturali bloklarda va nihoyat nuqtali (zarrali) maydonlar kristall zarralar yoki boshqacha qilib aytganda, eng yuqori darajadagi bir jinsli bo‘lmagan strukturalarga muvofiq.
Tog‘ jinsi massivining tabiiy va boshlang‘ich kuchlanish maydonlarini aniqlash muammosi geomexinika fani uchun favqulotda muhim va hozircha o‘zining yechimini topishiga ancha uzoq.

Nazorat savollari:
1. Yer qa’rining zamonaviy harakatlari ko‘rinishi ва surati bo‘yicha nechta guruhlarga ajratilgan?
2. Gidrostatik ва tektonik kuchlanishlar deganda qanday kuchlanishlarni tushunamiz?
3. Hozirgi vaqtda kuchlanish maydonlari masshtab o‘lchami yoki darajasiga ko‘ra ajratilgan sinflariga to‘liq ma’lumot bering.