2-mavzu: shaxs va uning faoliyati. Motiv va motivasiya. Reja

Sakkizinchi davr

 - qarilik, inson sifatida o’z burchini uddalay olganligidan, qanoatlanish 

xususiyatlari  mavjud.  Salbiy  xususiyat  sifatida  hayot  faoliyatidan  ko’ngil  sovish,  noumidlikni 

aytish mumkin. Eng muhim jihati esa donolik, soflik, gunohlardan forig’ bo’lish har bir holatga 

shaxsiy va umumiy nuqtai nazardan qarash. 

E.Erikson konsepsiyasiga ko’ra, shaxs shakllanishida ushbu bosqichlarni birma-bir bosib 

o’tadi  va  har  bir  bosqichda  insonning  ichki  dunyosida  sifat  o’zgarishlar,  atrofdagi  kishilarga 

bo’lgan munosabatlarida esa radikal (keskin) o’zgarishlar ro’y beradi.  

Har  bir  odam  hayoti  mobaynida  xaddan  ziyod  ko‘p  turli  rollarni  bajaradiki,  ularning 

barchasi uning ijtimoiylashuv tajribasida munosib iz qoldiradi. Shuning uchun ushbu jarayonda 

har bir odam o‘zining jamiyatda o‘rnini topishga intiladi va samarasiga ko‘ra u yoki bu mavqega 

erishadi.  Aslini  olganda  ijtimoiylashuvning  har  bir  bosqichida  shaxs  o‘zining  “Men”ini  tobora 

anglab, unga kerakli tuzatishlar kiritib boradi. Agar shaxsiy tajriba ijobiy bo‘lib, odam ko‘rgan-

kechirganlaridan  yaxshi  va  to‘g‘ri  xulosalar  chiqarib,  to‘g‘ri  turmush  tarzini  shakllantira  olsa, 

uning  odamlar  orasida  obro‘si  yuqori,  aks  holda  shaxs  degradatsiyasi,  xulqdagi  deprivatsiyalar 

haqida xulosa chiqariladi. 

Jahon  psixologiyasida  shaxsning  kamoloti,  uning  rivojlanishi  to’g’risida  xilma-xil 

nazariyalar  yaratilgan  bo’lib,  tadqiqotchilar  inson  shaxsini  o’rganishda  turlicha  qarashlar  va 

muammo mohiyatini yoritishda o’ziga hos yondashishga egadirlar. Mazkur nazariyalar qatoriga 

biogenetik,  sotsiogenetik,  psixogenetik  kabilarni  kiritish  mumkin.  Quyida  sanab  o’tilgan 

---

 

 

8 

 

nazariyalar va ularning ayrim namoyandalari  tomonidan shaxsni  rivojlantirishning prinsiplariga 

to’xtalib o’tamiz.