2-Мавзу: «Шахс ва ташкилот» КЎргазмали қуроллар бошқарув услуби

2-Мавзу: «Шахс ва ташкилот»
КЎРГАЗМАЛИ ҚУРОЛЛАР
Бошқарув услуби - бу маълум бир раҳбарнинг бошқарув жараёнида қўлловчи ўзига хос ва ўзгармас усул ва харакатлари йиғиндисидир.
Раҳбарлик услуби, белгиси ва буйсунувчиларга нисбатан муносабатига қараб, барча раҳбарларни қуйидаги уч турга ажратиш мумкин.
1. Автократик раҳбар
2. Либерал раҳбар
3.Демократик раҳбар

№	Белгилар	Раҳбарлик турлари
		Автократик раҳбар	Демократик раҳбар	Либерал раҳбар
1.	Қарор қабул қилишда	Яккабош, жамоа фикри билан ҳисоблашмайди	Жамоа фикри билан ҳисоблашади	Кўрсатмага биноан иш тутади
2.	Қарор ечимларини бўйсунувчи-ларга етказишда	Ёзма ва оғзаки буйруқ, кўрсатма орқали	Таклиф орқали	Илтимос қилиш, ялиниш орқали
3.	Масъулиятни тақсимлаш	Тўла-тўкис раҳбар қўлида	Ваколатига биноан	Тўла-тўкис ижрочиларнинг фикрига биноан
4.	Бўйсунувчилар-нинг ташаббус-корлигига	Йўл қўяди	Рағбатлантиради ва фойдаланади	Тўла-тўкис таянади
5.	Кадрларни танлашда	Кучли рақобат-дошлардан қутулиш тарафдори	Ишчан, билимдон ходимларга мўлжал олади ва уларнинг ўсишига ёрдам беради	Бевафо
6.	Билимга бўлган муносабатда	Ҳамма нарсани ўзим биламан деб ҳисоблайди	Муттасил ўқийди ва қўл остидаги бўйсунувчилардан ҳам шуни талаб қилади	Эътиборсиз, барибир, бепарво
7.	Муомалада	Салбий, масофа сақлайди	Ижобий, мулоқотда киришимли ва фаол	Ташаббус кўрсатмайди
8.	Бўйсунувчи-ларга нисбатан	Кайфиятига қараб муомала қилади, асабли	Ҳар хил, талабчан, хайрихоҳ, андишали	Талабчан эмас, мулойим
9.	Интизомга нисбатан	Қаттиқ, расмий, юзаки	Мақсадга мувофиқ талаб қилади	Юмшоқ, юзаки
10.	Рағбатланти-ришга нисбатан	Онда-сонда рағ-батлантириб, тез-тез жазолаш тарафдори	Онда-сонда жазолаб, тез-тез рағбатлантириш тарафдори	Аниқ мўлжали йўқ

2.1-расм. Шахс хулқ-атворига таъсир қилувчи омиллар.
Меҳнат

еҳнат еҳнат унумдорлиги

2.2-расм. Ходимнинг иш билан бандлиги самарасига боғлиқлик

Ходимларни фаолиятга йўналтиришда ходимлар ўртасидаги муносабатларнинг кўринишлари

Установкалар номи	Установкалар мазмуни
Ригористик установка	Ригористик установка одамда инструкцияда (йўриқномага оид)) ҳужжатда қайд қилинган мажбуриятлар билан бирга талаб сифатида намоён бўлади. Бу ишчининг олдинги алоқалари асосида шаклланувчи оддий талаблар ҳали бўлиши мумкин. Хамкорликдаги ишларни ташкилаштиришда ишчиларнинг ўзаро муносабати ташкилот томонидан ўрнатилган маълум талабга айланади. Ишчи ўзининг мажбуриятларига бефарқ қараганда билдириладиган фикрлар ишчига йўналтирилади.
Конвенциалистик установка.	Конвенциалистик установка маълум хужжатда қайд этилган ишчилар шартномасининг натижаси сифатида намоён бўлади. Келишув иштирокчиларидан кутилганидек хужжатда қайд этилган тартибларга амал қилиши лозим. Шартномани бузувчилар турли хил иқтисодий жазолар билан жазоланади.