vaqt, maqsad va vazifa oydinlashtirib boriladi. Ya’ni, mahsulot ishlab chiqarishdan tortib, to
sotishga qadar bo’lgan jarayonlar uchun maqsadga erishish strategiyasi aniqlanadi. Aniq reja
muddatli va o’rta muddatliga bo’linadi. Masalan, mashina va qurilmalar sotib olish va ulardan
foydalanish, kadrlar siyosati, mahsulot turlarini aniqlash va sotish bozorlarini tanlash uzoq
muddatli rejalarda hisobga olinadi. O’z vaqtida ishlab chiqarishni xomashyo va materiallar bilan
Bunday sharoitda korxonalar ishlab chiqarish programmasi to’g’ridan-to’g’ri mahsulot
ishlab chiqarishni va iste’molchilar o’rtasidagi shartnomalar asosida, real iste’molni hisobga
oluvchi, shundan davlatga kerak bo’lgan narsalarni, shuningdek ishlab chiqarish va resurs
Korxonalar darajasida rejalashtirish, mehnat jamoalarini ishlab topgan shaxsiy resruslarning
hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Qattiq direktiv ko’rinishdan boshqarish munosabatlari
o’rniga, iqtisodiyotni birinchi reja dinamikasi o’z-o’zini sozlovchi iqtisodiy jarayonlar, maxsus
dalolatnomalar bilan qo’llab quvvatlanadigan maqsadli yo’nalish va turli rag’batlantiruchi
omonot va ssuda foizlari;
valyuta kursi;
amortizatsiya ajratmasi va boshqalar bilan boshqariladi.
Korxonalar rejalarini ishlab chiqishda, bundan buyon "rejali uslub" yo’llari va rejalash ish
uslublarining takomillash asosiy ahamiyat kasb etadi.
Rejalashtirish uslubini takomillashni asosiy yo’nalishlari; progressiv texnik-iqtisodiy
me’yorlash va me’yor tuzimini keng qo’llash, bundan buyon ko’rsatkichlar tizimini ishlab
chiqarish samaradorligini ko’tarish maqsadida materiallar sarfini kamaytirish va foiz sig’imi,
mehnat unumdorligini ko’tarish, yuqori sifatli mahsulot chiqarishni ko’paytirish va balansli rejani
ta’minlash.
Korxonani asoslangan rivojlantirish rejasi, progressiv texnik-iqtisodiy me’yorlash va me’yor
asosidagi tizim orqali amalga oshiriladi.
Me’yor deyilganda maksimal ruxsat etilgan o’lchamdagi xomashyo, materiallar yoqilg’i,
energiya va boshqalarning mahsulot birligini tayyorlash uchun absolyut sarfi tushuniladi.
Me’yorlash o’lchovi nisbiy bo’lib, bunda mehnat qurollari, mehnat predmetlari, ularni
birlik maydoniga sarfini, og’irligi, hajm va boshqalarni ishlatish darajasini xarakterlaydi.
Qo’llanilayotgan texnik - iqtisodiy me’yorlar va me’yorlashlar progressiv bo’lishi kerak.
Ularni zamonaviy ilmiy rivojlanish darajasini ishlashda, texnikalar, texnologiyalar, mehnat va
ishlab chiqarishni tashkil etish, ishlab chiqarish quvvatidan to’larok foydalanish va yuqori ishlab
chiqarish tajribasini hisobga olish kerak.
Me’yorga texnik iqtisodiy ishlarning tashkiliy sharti rejali davr uchun asos qilib olinadi.
Texnik - iqtisodiy me’yorlar va me’yorlashtirish quyidagi gruppalar bo’yicha ishlab
chiqiladi:
Jonli mehnat sarf me’yori (mahsulot birligiga ishchi vaqt sarfi me’yori, vaqt biriligiga
mahsulot chiqarish me’yori, xizmat ko’rsatish me’yori, ro’yxatdagilar me’yori)
Materiallar sarf me’yori (xomashyo, materiallar, yoqilgi energiya, komplektlash
buyumlarini solishtirma sarf me’yori).
Mehnat qurollaridan foydalanish me’yorlari (mashinadan, jihozdan, mexanizmdan,
inshootlaridan, asboblaridan foydalanish me’yorlari).
Ishlab chiqarish jarayonlarini tashkil etish me’yorlari (ishlab chiqarish davrining
davomiyligi tugallanmagan ishlab chiqarish hajmi, xomashyo zahiralari, material, yoqilg’i).
Loyihadagi korxona ishlab chiqarish Sexi, agregat, moslamani ishga tushirish quvvatini
egallashni davomiyligi me’yori.
Me’yor va me’yorlashlar mahsulot tannarxini aniqlashga xizmat kiladi.
Rejalarni texnik - iqtisodiy asoslanish kerakligi va ishlab chiqarish samaradorligini oshirish
oldindan reja ko’rsatkichlar tizimini aniqlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: