2-Mavzu: Rangli va foto printerlarni Plotterni nusxalovchi aparatni, faksni qo`llanishi

STANDART MA’LUMOT KARTOCHKALARINI SAQLASH 
VA QIDIRISH VOSITALARI
Bir xil xajmli ma’lumot kartochkalarini saklash uchun turli xil ko’rinishdagi kartotekalar ishlatiladi.
Kartoteka — bu katta sondagi kartalarni (blanklar, sgandart shaklli xujjatlar va shunga o’xshash) o’z ichiga oyagan kurilma bo’lib, ular umumiy ma’io bo’yicha birlashtirilib, alfavit tartibida joylashtiriladi.
Turli xil kartotekalarning ko’p sonli konstrukсiyalari ishlab chiqilgan va ko’llanilmokda: tekis, vertikal, aylanuvchan va boshkdlar. Kartotekada kartalar tartib nomeri, alfaviti, mavzusi bo’yicha, ba’zi xolda esa ixtiyoriy tartibda joylashtiriladi. To’plamda kartalar topilishini engillashtirish uchun ajratgichlar (indikatorlar) qo’llanilib, ularda qismlarning sinflashgirilgan belgilari yaqqol ko’rinib turadi.
Tekis kartotekalar
Ularda kartochkalar bunday joylashtiriladi: keynngi turgan kartaning biror cheti oldingi turganlari ostidan 7—10 mm chiqib turadi, shunda xar bir kartaning identifikatori ko’rinib turadi. Tekis kartotekalarni ko’pincha zinapoyali, yani ko’zga tashlanadigan deb ham yuritiladi.
Kartochkaning chiqib turgan cheti eng muhim ma’lumot yoki uning parametrlarini identifikaсiya kiluvchi qiymatini yozish, grafik belgilarni yoki rangli indikatorlarni qo’yish uchun ishlatiladi. Kartochkaning yopik kismi shu ob’ekt to’grisida yanada to’liq ma’lumot ozish uchun ishlatiladi. Kartochkalarning bunday joylashishi va ularda ma’lumotlarning tabaqalashtirilganligi tufayli tekis kartochkalar yaxshi ko’zga tashlanadi va talab kilinayotgan ma’lumotlarni tez va aniq topilishi ta’minlanadn.
Vertikal kartotekalar
Vertikal kartotekalar yashiklar (lotoklar) ko’rinishida bo’lib, kartalar ularga vertikal joylashgan bo’ladi. Kartochkalar yashiqda erkin joylashishi yoki katorda ochklgan teshiklar orkali o’tuvchi gorizontal o’q bilan mahkamlanishi mumkin. Vertikal kartochkalar juda ham keng tarqalgan: ulardan xujjatlarni hisobga olish kartochkalari sifatida buxgalteriyada, kadrlar bo’limida, arxivlarda, kutubxonalarda va boshkalarda ishlatiladi.
Vertikal kartochkalarning afzalligi: oddiyligi, arzonligi, katta sig’imliligida; kamchiligi — kartalar qidirishning nisbatan qiyinligida. Tavsiflanuvchi ob’ektlar yoki parametrlari bo’yicha farqlanuvchi kartalar guruhini qidirishni engillashtirish uchun ular bir-biridan ajratgichlar bilan bo’linadi. Guruhlar ichiga kartochkalar oldindan o’rnatilgan tartibda alfavit, sana va shunga o’xshashlar bo’yicha joylashtiriladi.
Aylanuvchi kartotekalar
Aylanuvchi kartotekalar — bu vertikal yoki gorizontal o’qlar atrofida aylanuvchi barabanlar bo’lib, ularning sekсiyalariga kartalar yoki xujjatlar solingan papkalar joylashtiriladi. Ularning afzalligi — shartli doimiy va kam o’zgaradigan axborotlarni saqlashidadir. Vertikal o’qli kartotekalar ofislarning ma’lumot uchun xizmatlarida, gorizontal o’kli kartotekalar esa xodimlarning ish joylarida ishlatishga mo’ljallangan.
Aylanadigan kartotekalarning boshqa ko’rinishi ham bo’lib ularda sterjenga ma’lumotli kartalar maxkam o’rnatilgan bo’ladi, bu tipdagi kartotekalardan odatda kutubxona kataloglarida ommaviy foydalanishda ishlatiladi. Ikkala ko’rinishdagi aylanuvchi kartotekalar ba’zida avtomatlashtirilgan qidirish mexanizmlari bilan jihozlanadi.
Avtomatlashtirilgan kartotekalar jumlasiga elevatorli va rotorli kartotekalar kiradi.
Elevatorli kartotekalar
Elevatorli kartoteka operatorning ish joyiga rolikli zanjirga osilgan kartali yoki boshqa xujjatli tarnovlarni (yashiklarni) avtomatlashtirilgan uzatishni tashkil qiladigan qurilmadir. Tarnovlarni uzatish boshqarish pultidan teriladigan ish joyi adresiga (kodiga, identifikatoriga) mos ravishda amalga oshiriladi. Elevatorli kartochkalar sig’imi katta - 500, mingtacha kartochkaga hizmat kilishga mo’ljallangan.