2-Mavzu. Psixologiya tarixining metodlari va manbalari. Psixologiya tarixini qanday o'rganiladi?

Tarixiy psixologik tahlil printsiplari

Tarixiy tadqiqotlardagi eng muhim printsip - tarixiylik printsipidir. Bu printsip

tadqiqotchidan o'rganilayotgan hodisaning shu davrning hamma o'ziga xosliklari, ijtimoiy-

madaniy aloqalari, uning butun konkret mazmuni bilan birga o'rganib, o'rganiladigan

hodisaning qaytarilmasligi va noyobligini ko'rsata olishni talab qiladi.

Tarixiylik printsipining tuzilishi prezentizm va antikvarizmda ko'rinadi. Prezentizm -

tarixiy tadqiqotni o'rganilayotgan davrdan faqatgina hozirgi zamon tasavvurlariga mos bo'lgan

ko'rinishlarinigina ajratib olib o'rganish bilan cheklanishdir. Antikvarizm - aksincha tarixiy

o'tmishni hozirgi zamon talablariga bog'liq bo'lmagan, qotib qolgan hodisa sifatida o'rganadi.

O'tmish hodisalarni tasvirlashdagi har qanday bir yoqlamalik, sxematizm tarixiylik printsipidan

chekinishdir. Shu bilan tarixiy tadqiqotlar o'rganilayotgan hodisalarning umumiy qonuniyatlarini

topishni talab qiladi. Bu talabni bajarishni asosan mantiqiylik va tarixiylikning birligiga

tayanish ta'minlaydi. Bu printsipga ko'ra tarixchi o'tmish hodisasini shunchaki tasvirlab qo'ymay,

balki uni nazariy jihatdan tasavvur eta olishi kerak, ya'ni bu hodisalarda qandaydir

doimiylikni topa olishi kerak. Tarixiy psixologik g'oyalarni ijtimoiy, siyosiy yo'nalishni

g'oyaviy mohiyatini aniqlashni talab qiladi. Bunday yondashish ilmiy kontseptsiyalarning jamiyatdagi

ijtimoiy rolidan ajratib o'rganuvchi ob'ektivizm va sub'ektivizmdan farq qiladi.

Tarixiy psixologik tadqiqotlarda M.G.Yaroshevskiy ta'kidlaganidek, determinizm - sababiylik

printsipi katta ahamiyatga ega. Uning fikricha, tarixda determinizmning ko'plab turlari paydo

bo'lgan. Mexanikadan oldin, mexanik, biodeterminizm, psixodeterminizm, sotsiodeterminizm.

Bularning har biri psixik hodisalar o'z - o'zidan paydo bo'ladi deb talqin qiluvchi