2-Mavzu. O‘zbekistonda yo‘l xo‘jaligini rivojlanishining asosiy bosqichlari Reja: 1.1917 yilgacha bo‘lgan davrdagi Turkiston o‘lkasi hududidagi yo‘llarni ahvoli.
2.1917 yildan 1928 yilgacha bo‘lgan davrda yo‘l xo‘jaligining holati.
3.O‘zbekistonda 1928‑1940 yillar davrida yo‘l qurilishi.
4.Ikkinchi jahon urushi davrida yo‘l qurilishi (1941‑1945 yy.). Ikkinchi jahon urushi davridagi yo‘llar.
5.Harbiy avtomobil yo‘llaridagi harakat sharoiti. Harbiy avtomobil yo‘llari yo‘l to‘shamasi, ko‘priklar va kechuvlar. Urushdan keyingi xalq xo‘jaligini tiklanishi va rivojlanish davrida yo‘l qurilishi (1946‑1953 yy.).
6.Respublikada yo‘lsizlikni bartaraf etish (1954‑1970 yy.).
7.Toshkent iqtisodiy tumani. Farg‘ona iqtisodiy tumani. Zarafshon iqtisodiy tumani. Janubiy iqtisodiy tuman. Quyi amudaryo iqtisodiy tumani.
8.Respublika yo‘l tarmog‘ining tuzilishini yaxshilash (1971‑1988 yy.). O‘zbekiston yo‘l tashkilotlarining yangidan tashkil etilishi (1989‑1992 yy.)
Sanoat yuklari hajmining o‘sishi ot transporti bilan tashishni ta’minlay olmadi. Yangi samarali transport turini izlashga zarurat tug‘ildi. Foydali qazilmalar va zavodlar hududida relslar qurilib, vagonlar ot bilan tortildi. J. Mak–Adom tomonidan Angliyada yo‘l tarmog‘ining takomillashishi trasport turining tubdan yaxshilanishiga va J. Uattp tomonidan patentlangan ikki harakatli bug‘ mashinasi 1784-yilda yaratildi.
Ilgari ham harakatni amalga oshirish uchun bug‘dan foydalanish tamoyili ilgari surilgan edi.
Qozondan chiqayotgan bug‘ni ingichka quvur orqali o‘tkazib uning reaktiv kuchidan foydalanishni 1664-yilda Isak Nyuton taklif kilgan edi. Zambarakni va snaryadni tortish uchun qo‘pol g‘ildiraklardan yasalgan uch qildirakli bug‘ tashuvchini 1779-yilda Parijda Nikolay Konyu namoyish qildi. Bu tashuvchi ikki slindrli bug‘ mashinasini tishlagichli mexanizm orqali harakatga keltiriladi. Angliyadagi Uatta firmasining xodimi V. Merdok zolotnikli bug‘ taqsimlagichni taklif kildi. U 1784-86 yillarda bug‘li ekipaj modelida tajribalar o‘tkazib, Uatta tomonidan yuqori bosimli bug‘ qozonlardan foydalanishda turli qarshiliklarga uchragandan keyin o‘z tajribalarini to‘xtatdi.
G. Garney va V. Xenk tomonidan yo‘lovchilarni tashish uchun maxsus tayyorlangan bir necha bug‘ tashuvchilar Angliya ko‘chalarida bug‘ tashuvchilari bilan yo‘lovchilarni tashishni tashkil etishga asos bo‘di. Ulardan birida 1829-yili Garney Londondan Bristol tomonga yurishni amalga oshirib, bunda taxminan 200 mil masofani bosib o‘tdi.
1831-yilda qurilgan «Mladenes» bug‘ mashinasi va 1833-yilda paydo bo‘lgan «Predirimgivost» mashinasi 14 sig‘imli yo‘lovchini yozda 13km uzunlikdagi yo‘lda Londonda 4000 yo‘lovchini 19 km/s tezlik bilan tashigan. 1836-yilda 22 o‘rinli tashuvchilar paydo bo‘ldi va ular 525 qatnovni amalga oshirishdi. 6780km masofani bosib o‘tib ular taxminan 13000 yo‘lovchini tashishdi.
Bu birinchi tajribalarning muvaffaqiyati shunga olib keldiki, 30-yillarning ikkinchi yarmida qator kompaniyalar tuzilib, ular 10-15 km qiska masofali yo‘nalishlarga xizmat kilishdi.
1831-yilda mexanik transport bilan birinchi YTH sodir bo‘ldi. Mildenje shahrida bug‘ mashinasi ko‘chada o‘ynab yurgan bolalarni aylanib o‘taman deb uy devoriga urilib ketgan. Bunda haydovchi halok bo‘ldi. Sud hukmiga muvofik Londonning aholi zich joylashgan hududlarda bunday bug‘ mashinalarining harakatlanishiga tavsiya berilmadi.
Bug‘ mashinalari tarqalishiga otli transport vositalari egalari tomonidan dushmanlik xolati yuzaga keldi, chunki ular bunda raqobatchini ko‘rishdi.
Ottransport kompaniyalarining malumotiga ko‘ra XIX- asrning 30-yillari oxiriga kelib yo‘lovchi tashishda 3000 tashish vositasi va 30 ming kishi-aravakashlar, otboqarlar va qorovullar band edi.
Bir necha marta yo‘llarda bug‘ mashinilarining harakatlanishiga qarshilik bo‘lgan, yani yo‘llarni buzishgan gazetalarda bug‘ qozonlarning portlash xavfi haqida maqolalar bosilgan hamda yo‘llarda harakatlanish uchun baland tariflar belgilangan. Bug‘ mashinalari og‘ir yuk ortilgan ko‘p ot ko‘shilgan otli aravaga nisbatan 6-12 barabar qimmat kilib belgilangan.
