2-Mavzu: Metodologiya ilmiy bilishning tarkibiy qismi Metodologiyaning umumfalsafiy darajasi

2-Mavzu:Metodologiya ilmiy bilishning tarkibiy qismi Metodologiyaning umumfalsafiy darajasi

Metod" va "metodologiya" tushunchalari. Metod (yunon. metods — usul) keng ma'noda yo‘l, ijodiy faoliyatning har qanday shakli kabi ma'nolarni anglatadi. Metodologiya tushunchasi ikki asosiy mazmunga ega — faoliyatda qo‘llaniladigan ma'lum usullar tizimi (fanda, siyosatda, san'atda va h.k.); tizim haqidagi ta'limot yoki metod nazariyasi.

Metodologiya faqat metodlarni emas, balki tadqiqotni ta'minlovchi boshqa vositalarni ham o‘rganadi. Tamoyil, qoida va ko‘rsatmalar, shuningdek, kategoriya hamda tushunchalar mana shunday vositalar jumlasiga kiradi. Nomuvoziy, beqaror dunyo sharoitlarida voqyelikni metodologik o‘zlashtirishning o‘ziga xos vositalarini ajratish fan rivojlanishining «postnoklassik», deb nomlangan hozirgi bosqichida ancha dolzarb ahamiyat kasb etmoqda.

Falsafa metodlari. Falsafa metodlarining asoslari bevosita amaliy faoliyat bilan bog‘liq. Turli konkret vazifalarni hal qilishning zaruriy shartlaridan biri universal xususiyatga ega bo‘lgan umumiy falsafiy metodlarga murojaat qilishdir. Bu metodlar haqiqatni anglashda umumiy yo‘lni ko‘rsatadi. Mazkur metodlarga falsafaning qonun va kategoriyalari, kuzatish va tajriba, taqqoslash, analiz, sintez, induksiya, deduksiya va h.k.lar taalluqli

Metodologiya, Popperning fikricha, ilmiy usullar nazariyasidir. Ushbu usullarning bir nechtasi bor va ular o'zaro bog'liq: empirik va nazariy, induktiv va deduktiv, falsafiy va nofalsafiy va boshqalar. Neopozitivistlardan farqli o'laroq, Popper falsafiy usullarning bilishdagi rolini inkor etmaydi va falsafiy g'oyalar ilm-fan taraqqiyotidan oldin bo'lgan yoki unga hissa qo'shgan deb hisoblaydi.