2-Mavzu: Materiallar qarshiligi kursiga kirish

2.2-shakl.


M_x va M_u momentlar brusning bosh tekisliklarida yotgani uchun, ular brusni shu tekisliklar bo‘yicha egadi. Shuning uchun ularga eguvchi moment deyiladi (2.2–shakl, g).
Agar brusga qo‘yilgan tashqi kuchlar ma’lum bo‘lsa, u holda (2.1) yoki tekislik sistemasi uchun (2.2) tenglamalar yordamida, yuqorida bayon qilingan ichki kuch faktorlarini tegishli kesim uchun topish mumkin.

2. 
   Kuchlanishlar. Biror kesimning ma’lum nuqtasidagi ichki kuch intensivligining o‘lchovini bilish maqsadida kuchlanish tushunchasi kiritiladi.
   

Kesimning biror nuqtasida elementlar yuzacha ΔF ajratamiz; bu yuzachaga ta’sir qilgan ichki kuchlarning teng ta’sir etuvchisi ΔR bo‘lsin. Bu ichki kuchning ajratilgan elementar yuzacha yuziga nisbati o‘rtacha kuchlanish deyiladi va ρ_o‘r bilan belgilanadi, uning qiymati (2.3-shakl, a) quyidagi formuladan topiladi:
ρ_o‘r = ΔR / ΔF (2.3)

2.3-shakl.
Tabiiyki, bu kuchlanish tekshirilayotgan kesimning elementar yuzacha (ΔF) nuqtasiga xosdir. Ajratilgan elementar yuzacha (ΔF) qancha kamaytirilsa, kesim nuqtasidagi ichki kuch intensivligi shuncha aniqroq topiladi. Ajratilgan elementar yuzacha (ΔF) nolga intilganda shu nuqtasidagi kuchlanish haqiqiy kuchlanish deb ataladi va quyidagicha ifodalaniladi:
(2.4)
Tekshirilayotgan kesimning ayni nuqtasidagi kuchlanish vektor miqdordir, bu vektorning yo‘nalishi dagi ΔR ning chekli yo‘nalishiga to‘g‘ri keladi. Kuchlanish ichki kuchning yuzaga nisbati bo‘lganligidan, u odatda H/m² bilan o‘lchanadi. Demak, kuchlanish kesim yuzasi birligiga to‘g‘ri kelgan ichki kuchdir.
Jismning biror nuqtasidan fazoga turlicha yo‘nalgan yuzachalar o‘tkazish mumkin, bunday yuzachalarning kuchlanishlari turlicha bo‘ladi. Shuning uchun kuchlanish ta’sir qilgan yuzaning yo‘nalishini ko‘rsatmay turib, kuchlanish haqida so‘z yuritib bo‘lmaydi.
Kesimning biror nuqtasiga ta’sir qilayotgan kuchlanish ρ ni kesim yuzaga tik va parallel yo‘nalgan ikkita tuzuvchiga ajratimiz (2.3-shakl, b); bu tuzuvchilarning birinchisini normal kuchlanish va ikkinchisini urunma kuchlanish deyiladi. Normal kuchlanish σ bilan, urinma kuchlanish esa τ harflari bilan belgilanadi. Bu uchala kuchlanish orasida quyidagicha bog‘lanish hosil bo‘ladi: