2-mavzu. Korxonaning asosiy fondlari

Intensiv koeffitsiyent – ma’lum bir vaqt ichida haqiqiy ishlab chiqarilgan mahsulot miqdorini bildiradi. U haqiqiy ishlab chiqarilgan mahsulot qiymatini rejalashtirilgan mahsulot qiymatiga nisbati bilan aniqlanadi.

Bu yerda:
ICH _haq – haqiqiy ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori;
ICH _rej – mahsulot ishlab chiqarish rejasi.
Dastgohlardan integral foylalanish koeffitsiyenti uskunadan intensiv va ekstensiv foydalanish koeffitsiyentlarining ko‘paytmasi orqaliq aniq­lanib, uning vaqt va quvvat bo‘yicha band bo‘lishini majmuaviy tavsif­laydi.

Korxona asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishni yaxshi­lash­ning asosiy yo‘nalishlari sifatida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin:

• 
  smena davomida uskunalar bekor turib qolishini qisqartirish va uning oldini olish;
  
• 
  uskunalarning smenalik koeffitsiyentini oshirish;
  
• 
  bekor turuvchi uskunalarni qisqartirish va tugatish;
  
• 
  ta’mirlash va profilaktika tadbirlarini o‘z vaqtida va sifatli ravishda amalga oshirish;
  
• 
  uskunalarni ekspluatatsiya qiluvchi xodimlar malakasini oshirish;
  
• 
  ishlab chiqarishni tashkil etish va resurslar bilan ta’minlashni yaxshilash.
  

Asosiy ishlab chiqarish fondlari hajmi va ulardan foydalanish darajasi korxonaning ishlab chiqarish quvvati kattaligini belgilaydi.
Ishlab chiqarish quvvati ma’lum bir vaqt davomida ilg‘or texnologiyalardan foydalanib, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil qilishning ilg‘or sharoitlarida ishlab chiqarish mumkin bo‘lgan mahsulotlarning darajasidir.
Ishlab chiqarish quvvati ishlab chiqarilayotgan mahsulot nomenklaturasi hamda xizmat ko‘rsatish doirasini hisobga olgan holda aniqlanadi. Ishlab chiqarish quvvati sifatli mahsulot ishlab chiqarish bo‘yicha salohiyat imkoniyatlarini ifodalaydi.
Ishlab chiqarish quvvati bir qator omillarga bog‘liq:

• 
  ishlab chiqarish dasturining mehnat sig‘imiga;
  
• 
  xo‘jalik subyektining ish vaqtiga;
  
• 
  asbob-uskunalarning ishlash vaqtiga;
  
• 
  mahsulot ishlab chiqarilayotgan xom-ashyo va materiallar tarkibi va sifatiga;
  
• 
  ishlatilayotgan texnika va texnologiyalarning darajasiga;
  
• 
  ishchilarning malakasiga.
  

Ishlab chiqarish quvvatining ko‘rsatkichlari uzoq muddatli strategiyani ishlab chiqishda muhim hisoblanadi. Quvvatning loyiha, kiruvchi, chiquvchi va o‘rtacha yillik turlari mavjud. Loyiha quvvati qurilish loyihasida ko‘zda tutilgan bo‘ladi. Qayta tiklash, kengaytirish va texnik jihatdan qayta qurollantirish natijasida loyiha quvvati kattalashtirilishi mumkin.
Kiruvchi quvvat - bu rejalashtirilgan davr boshidagi quvvat, buxgalteriya hisob-kitoblari asosida aniqlanadi.
Chiqish quvvati - bu hisobot davri ohiridagi quvvat. U hisoblash yo‘li bilan aniqlanadi.

Bu yerda:
M_ox – ohirgi hisobotga asoslangan quvvat;
M_b – boshlang‘ich quvvat;
M_ya – yangi kurilish (kengaytirish, ta’mirlash) natijasidagi quvvat;
M_e.ch – ekspluatatsiyadan chiqqan quvvat.