2-mavzu. Kimyo fanining asosiy qonunlari

Gaz qonunlari

Izobarik jarayon
Asoschisi: XIX asr birinchi yarmi fransiyalik olim Gey-Lyussak.
Qoidasi: O‘zgarmas (doimiy) bosimda gazning hajm o‘zgarishi temperatura o‘zgarishiga to‘g‘ri proporsionaldir.


Izotermik jarayon
Asoschisi: XIX asr birinchi yarmi italiyalik olim Boyl – Mariott
Qoidasi: O‘zgarmas (doimiy) temperaturada gazning hajm o‘zgarishi bosim o‘zgarishiga teskari proporsional.


Izoxorik jarayon
Asoschisi: XIX asr birinchi yarmi Sharl.
Qoidasi: O‘zgarmas (doimiy) hajmda gazning bosim o‘zgarishi temperatura o‘zgarishiga to‘g‘ri proporsional.

Gazlarning birlashgan tenglamasi

Qoidasi: Agar gazlarning barcha parametrlari (R,V,T) o‘zgaruvchan bo‘lsa, ularning o‘zaro munosabati doimiy qiymatga ega. Normal sharoitda bu qiymat 8,31 ga teng va u universal gaz doimiysi deyiladi, R – bilan belgilanadi.

Klapeyron tenglamasi

Asoschisi: XIX asr ikkinchi yarmi Klapeyron
tenglamani chap tomonini R bilan almashtirsak, u
ko‘rinishga o‘tadi. n – mol gaz uchun esa,

Gazlarning nisbiy zichligi

Qoidasi: Bir gaz massasining ikkinchi gaz massasiga nisbati, birinchi gazning ikkinchi gazga nisbatan zichligi deyiladi va d – yoki D – bilan belgilanadi.

Atom tuzilishi nazariyalari

Atomlar

Tabiatda mavjud moddalar bir-biridan eleementar zarrachalar- protonlar, neytronlar tarkibiga qarab farqlanadi. So’nggi yil­larda katta quvvatga ega bo’lgan tezlatgichlar kashf etilishi va kosmik nurlar tarkibini analiz qilish natijasida 200 dan ortiq elementar zarrachalar borligi aniqlandi. Shu sababli ko’pincha "ele­mentar zarrachalar" tushunchasi o’rniga "fundamental zarrachalar" termini ishlatilmoqda.
Kimyoviy elementning xossalarini saqlovchi eng kichik zarracha atom deyiladi.