|
Xodimlarni boshqarishda etakchilik uslublari.
Boshqaruv kontekstida etakchilik uslubi - bu rahbarning tashkilot maqsadlariga erishishga ta'sir qilish va rag'batlantirish uchun bo'ysunuvchilarga nisbatan xatti-harakatlarining odatiy o'lchovidir. Menejerning vakolatlarni qay darajada topshirishi, u foydalanadigan vakolat turlari va uning insoniy munosabatlarga bo'lgan g'amxo'rligi yoki birinchi navbatda, topshiriqni bajarish ma'lum bir rahbarga xos bo'lgan etakchilik uslubini aks ettiradi.
"Uslub" so'zi yunoncha kelib chiqqan. Dastlab bu mumli doskaga yozish uchun tayoq ma'nosini bildirgan bo'lsa, keyinchalik "qo'l yozuvi" ma'nosida ishlatilgan. Demak, etakchilik uslubi menejerning harakatlarida o'ziga xos "qo'l yozuvi" deb taxmin qilishimiz mumkin [16, p. 164].
Etakchilik uslubi - bu belgilangan maqsadga erishish jarayonida rahbarning bo'ysunuvchilarga nisbatan xatti-harakatlarining tipik turi.
Boshqaruv uslubini baholashning birinchi yondashuvi shaxsiyatga asoslangan istiqbol edi. Buyuk odamlar nazariyasi sifatida ham tanilgan etakchilik shaxsiyati nazariyasiga ko'ra, eng yaxshi rahbarlar ma'lum shaxsiy fazilatlarga ega bo'lib, ularning barchasida umumiy bo'lgan (aql, bilim, ta'sirchan tashqi ko'rinish, halollik, sog'lom fikr, tashabbuskorlik, ijtimoiy va boshqalar). iqtisodiy ta'lim va o'ziga bo'lgan yuqori darajadagi ishonch). Shuning uchun, agar siz o'zingizdagi ushbu fazilatlarni aniqlay olsangiz, ehtimol ularning rivojlanishi kelajakda yaxshi rahbar bo'lishga imkon beradi.
Kelajakda yana bir xulq-atvor yondashuvi paydo bo'ldi, bu aniqroq ta'rif uchun asos yaratdi: boshqaruv uslubi - bu menejerning amaliy faoliyati usullari, usullari va shakllarining nisbatan barqaror tizimi, menejerning odatdagi xatti-harakatlariga nisbatan. bo'ysunuvchilar, ularni tashkilot maqsadlariga erishish uchun ta'sir qilish va rag'batlantirishga qaratilgan ... Rahbarning vakolatlarni qay darajada topshirishi, u foydalanadigan vakolat turlari va uning birinchi navbatda insoniy munosabatlar yoki topshiriqni bajarish bilan bog'liqligi ushbu rahbarga xos bo'lgan etakchilik uslubini aks ettiradi. Ammo bu yondashuv ham to'liq emas edi. Keyingi tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, etakchilik samaradorligida vaziyat omillari muhim rol o'ynaydi, masalan, bo'ysunuvchilarning ehtiyojlari va shaxsiy fazilatlari, vazifaning tabiati, atrof-muhitning talablari va ta'siri, xodimlar uchun mavjud bo'lgan ma'lumotlar. rahbar. Amalda, bu rahbar-rahbarning turli vaziyatlarda turlicha rahbarlik qilishi kerakligini anglatadi. Shunday qilib, xatti-harakatlar maktabi vakillari samarali etakchilikning muhim omillarini aniqlashga yondashuvni ishlab chiqdilar: pozitsiyadan yondashuv:
shaxsiy fazilatlar;
tashkilotdagi inson xatti-harakatlarining o'ziga xos xususiyatlari;
muayyan holat.
Etakchilikka xulq-atvor yondashuviga ko'ra, bo'ysunuvchilarga munosabatda bo'lish usuli va uslubiga ko'ra, har bir tashkilot shaxslar, maqsad va vazifalarning o'ziga xos birikmasidir. Va har bir menejer bir qator qobiliyatlarga ega bo'lgan noyob shaxsdir. Shuning uchun etakchilik uslubi rahbarning ma'lum bir pozitsiyasi bilan bog'liq bo'lishi kerak. Kurt Levin tasnifiga ko'ra, uslub bir o'lchovli bo'lib, avtoritar, demokratik yoki liberal bo'lishi mumkin.
Avtoritar rahbarlik uslubi
Boshqaruvdagi avtokratik rahbar avtoritardir. Avtokratik rahbar o'z irodasini ijrochilarga yuklash uchun etarli kuchga ega va kerak bo'lsa, unga murojaat qilishdan tortinmaydi. Avtokrat qasddan o'z qo'l ostidagilarning quyi bo'g'inlari ehtiyojlariga ular faoliyat ko'rsatadigan daraja, degan taxmin bilan murojaat qiladi.
Ma'lum bo'lishicha, avtokratik etakchilik yuqori samaradorlikni ta'minlagan, ammo demokratik etakchilikka qaraganda kamroq qoniqish hosil qilgan. Duglas Makgregor yetakchilik nazariyasini ishlab chiqdi, bunda liderlarning ikki turi “X”, “Y”ni aniqladi. "X" nazariyasiga ko'ra:
Odamlar dastlab ishlashni yoqtirmaydilar va imkon qadar ishdan qochishadi.
Odamlarda ambitsiya yo'q va ular rahbarlikni afzal ko'rib, mas'uliyatdan xalos bo'lishga harakat qilishadi.
Eng muhimi, odamlar xavfsizlikni xohlashadi.
Odamlarni mehnatga jalb qilish uchun majburlash, nazorat qilish va jazolash bilan tahdid qilish kerak.
Etarli kuchga ega bo'lgan bunday lider ijrochilarga o'z irodasini yuklaydi, qarorlarni individual ravishda qabul qiladi va bekor qiladi, qo'l ostidagilarga tashabbus ko'rsatish imkoniyatini bermaydi, qat'iy, ko'pincha odamlarga nisbatan qattiqqo'ldir. U har doim buyuradi, buyuradi, ko'rsatma beradi, lekin hech qachon so'ramaydi. Uning boshqaruv faoliyatining asosiy mazmuni buyruq va buyruqlardan iborat. Har bir yangilikni bunday rahbar ehtiyotkorlik bilan qabul qiladi yoki umuman qabul qilmaydi, boshqaruv ishida u amalda bir xil usullardan foydalanadi. Shunday qilib, barcha hokimiyat avtokrat deb ataladigan bunday rahbarning qo'lida to'planadi. Hatto yig‘ilish davomida xodimlarni joylashtirish ham ularning faoliyatini doimiy nazorat qilishga qaratilgan. Bu keskin vaziyatni keltirib chiqaradi, bu holatda bo'ysunuvchilar ongli ravishda yoki intuitiv ravishda bunday rahbar bilan yaqin aloqadan qochishga intiladi. Avtokrat salbiy majburlashdan qochsa va buning o'rniga mukofotdan foydalansa, u xayrixoh avtokratga ko'tariladi. Garchi u avtoritar rahbar bo'lib qolsa-da, xayrixoh avtokrat o'z qo'l ostidagilarning kayfiyati va farovonligida faol rol o'ynaydi. U hatto ularni rejalashtirishda qatnashishga ruxsat berishga yoki rag'batlantirishga rozi bo'lishi mumkin. Ammo u qaror qabul qilish va amalga oshirish uchun haqiqiy kuchni saqlab qoladi. Va bu rahbar qanchalik qo'llab-quvvatlamasin, u o'zining avtokratik uslubini yanada kengaytiradi, vazifalarni tuzadi va xodimlarning xatti-harakatlarini qat'iy tartibga soluvchi juda ko'p qoidalarga qat'iy rioya qilishni talab qiladi.
Qoidaga ko'ra, rahbar o'zining ishbilarmonlik fazilatlari bo'yicha u o'zi rahbarlik qilayotgan qo'l ostidagilardan pastroq bo'lsa yoki qo'l ostidagilarning umumiy va kasbiy madaniyati juda past bo'lsa, avtokratga aylanadi. Etakchilikning bunday uslubi qo'l ostidagilarning tashabbusini rag'batlantirmaydi, bu esa tashkilot samaradorligini oshirishni imkonsiz qiladi. Ushbu rahbar xodimlarning xatti-harakatlarini qat'iy tartibga soluvchi ko'p sonli qoidalarga qat'iy rioya qilishni talab qiladi.
Avtoritar rahbarlik demokratik rahbarlikdan ko'ra ko'proq ish qildi. Shu bilan birga, o'lchovning boshqa tomonida past motivatsiya, kamroq o'ziga xoslik, guruhlarda kamroq do'stona munosabat, guruhli fikrlashning yo'qligi, etakchiga va guruhning boshqa a'zolariga nisbatan ko'proq tajovuzkorlik, ko'proq bostirilgan tashvish va shu bilan birga ko'proq qaram va itoatkor xatti-harakatlar mavjud edi. . Demokratik rahbarlik bilan solishtirganda, liberal bilan solishtirganda, ish hajmi kamayadi, ish sifati pasayadi, ko'proq o'yin bor va so'rovlar demokratik liderni afzal ko'rsatmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
