|
1.5-rasm.ISO 9000:2008 seriyali standartlar oilasi tuzulmasiga binoan O‘zbekiston davlat standartlari.
SHak-shubhasiz, tuzilishi va tarkibi bo‘yicha to‘liq uyg‘unlashgan ISO 9001 va ISO 9004 standartlari muhim ahamiyatga ega. Standartlar bundan oldingi versiyalarda etarli uyg‘unlashmagan edi.
ISO 9000 seriyali standartlarning falsafasi iqtisodiy maqsadlar sifatida alohida korxonaning har bir resurslaridan oqilona foydalanish imkonini beruvchi “ishonch qoidasi”ni qo‘llab iqtisodiy samaradorlikka asoslangan. ISO 9000 sifat tizimi standartlari joriy etilgan bo‘lsa, ta’minotchilarga ko‘proq ishonch hosil qilish imkoniyatini beradi deb hisoblash mumkin. Ikkita sifatni boshqarish va sifat tizimini sertifikatlashtirish tushunchalariga aniq bo‘lish muhimdir. Sifatni boshqarish-ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatishni oqilona va e’tiborli boshqarish hisobiga mahsulot va xizmatlarning yuqori sifat darajasini amalda ta’minlash imkoniyatini beruvchi korxonani boshqarish vazifalaridan biridir. Sifatni boshqarish tizimi muayyan korxonaning vazifa va xusisyatlariga muvofiq tashkillashtirishdir.
ISO 9000 standartlari bunday tizimni qurish usuliyatini taklif qiladi va rasmiy ravishda sertifikatlashtirilishi mumkin. SMT sertifikatlashtirish ushbu mahsulot va xizmatlari sifatining yuqoriligi va barqarorligini ta’minlab, talablarini aniqlab va samarali ishchi holatdaligi hisobiga ushbu korxona SMT ishlab chiqilganligi va tashkillashtirilganligi bozordagi boshqa ishtirokchilarga nomoyon qiladi.
ISO 9000 standartlari ko‘plab davlatlarda tan olingan. O‘z DSt ISO 9000 standarti ko‘rinishida standartlar versiyasining asliga to‘g‘ri bo‘lgan milliy tilga o‘girilgan. Ayni vaqtda isshlab chiqaruvchilarga ISO 9000 bo‘yicha sertifikatlashtirish majburiy talablar bo‘lib hisoblanmaydi. Hattoki sanoati rivojlangan mamlakatlarda ham ISO 9000 bo‘yicha sertifikatlashtirish harbiy va aerokosmik sohalardagi ta’minotchilar, shuningdek, ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar sifati inson hayoti bilan bog‘liq bir qancha sohalarda (qonun bo‘yicha) majburiydir. Biroq, ISO 9000 sertifikatining mavjudligi ko‘pincha ko‘plab bozorlarda yoki bu bozorlarga chiqish uchun asosiy muvaffaqiyat omillaridan biri bo‘lib hisoblanadi.. U korxonani jahon ishbilarmonligiga sivilizatsiyalashganligiga aloqadorligi to‘g‘risida guvohlik beradi. Bundan tashqari, ko‘plab korxonalarning sifat tizimi ularning ta’minotchilaridan sertifikatlashtirilgan sifat tizimi mavjudligini talab etadi.
Xulosa qilib aytganda ISO 9000 standartlari oilasining universalligi har bir alohida mahsulot yoki xizmatlar turi (masalan, mahsulotning talb etilgan texnik tavsiflari) uchun sifat mezonlarini mutloq o‘lchanishini tavsiya etilmaydi. Mahsulot yoki xizmatlarning insonlarni talablarini qondirish xususiyati bo‘lsa bu sifatlidir, buning esa iloji yo‘q, lekin talablar turli va tugalmasdir. ISO 900 standartlar oilasi faqat sifat tizimi ishchi holati usuliyatini namoyon etadi, o‘z o‘rnida ishlab chiqarish korxonalarining mahsulot va xizmatlar yuqori sifatililigini ta’minlash lozim, boshqacha so‘z bilan aytganda, iste’molchilarning yuqori darajada qanoatlanishini ta’minlash lozim.
Sertifikatlashtirilgan tizimining mavjudligi korxonaga quyidagi imkoniyatlarni beradi:
-qaytariluvchi jarayonlarni qisqartirish hisobiga uning smaradorligini oshirish va boshqaruv tashkiliy tuzilmasini takomillashtirish;
-jarayonlarni sozlash va talablarga rioya qilish, o‘z vaqtida nazorat qilish hisobiga ishlab chiqarilayotgan mahsulot va ishlab chiqarish jarayonlarini yaxshilash;
-mahsulot yoki xizmatning sifat darajasini oshirish;
-mahsulotnnig sotish hajmini ko‘paytirish;
-no ishlab chiqarish (shikoyat va noroziliklar, yaroqsizlik, ishlab chiqarishdagi) xarajatlarini kamaytirish;
-ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarni xalqaro narxlar bo‘yicha sotish;
-xorijiy va mahalliy hamkorlar, ta’sischilar ko‘z o‘ngida korxona qiyofasini oshishi;
-korxona raqobatbardoshligini oshishi;
-imtiyozli kreditlarni olish imkoniyati;
-bozorda korxonaning puxta holati va barqarorligi to‘g‘risida jamiyat qarashlarini shakllantirish;
-imtiyozli kredit va sug‘urtalashni qo‘lga kiritish;
-ishlab chiqarish, ish va xizmatlarga shahar yoki davlat va mahalliy buyurtmalarini olish imkoniyatini taqdim etish.
SMT sifat bo‘yicha quyidagi hujjatlarda bayon qilinadi:
-sifat bo‘yicha qo‘llanma (sifat tizimi barchasi to‘g‘risidagi ma’lumot materiali);
-sifat sohasidagi siyosat (sifat tizimi doirasida korxonaning amalga oshirish rejalashtirilgan maqsadlari, yo‘nalishlari va vazifalari);
-protseduralar (korxona standartlari), korxonaning barcha asosiy biznes-jarayonlari bayoni va boshqalar.
ISO 9000 standartlarini joriy etishga ikkita yondoshuv mavjud. Birinchi holatda standartlardan tashkilot samaradorligin oshirish vositasi sifatida foydalaniladi. Bunda ularni joriy etishga ichki talab paydo bo‘lishi va buni yuqori rahbariyat yaratadi biroq busiz kelgusida rivojlanish bo‘lmaydi. Bunday strategiyada tizimning natijaviyligini oshirish, xolisona ichki auditni o‘tkazish, o‘z-o‘zini baholash uchun reserlarni belgilash, eng maqbul hujjatlar tarkibini ishlab chiqish zaruriyati paydo bo‘ladi va sifat tizimi tashkillashtirish, jarayonlar, mahsulot sifati birinchi o‘rinda turadi.
Ikkinchi holatda esa, sertifikat olish maqsadida standartlar joriy etiladi. Bunda boshqalardan qolishmaslik istagida, shartnomalar tuzishda iste’molchilar, hamkorlar yoki tender talablari shartlari bo‘lishi mumkin bo‘lgan zaruriyat yuzaga keladi. Bunday yondoshuvda barcha kuch va e’tibor sertifikatlashtirish idorasi talablarini rasmiy bajarish va hujjatlarni ishlab chiqishga jalb etiladi. Texnik, iqtisodiy va boshqaruv qarorlarini qabul qiluvchi mutaxassislar bir tomonga qolib, biroq, xodimlar faqat tekshiruvchilar uchun zarur bo‘lgan ishlarni bajarishadi. Standartlarni joriy qilishdan asosiy maqsad bu tizim sifatni yaxshilashi lozim.
Tayanch iboralar:
Sifatni boshqarish, ISO 9002 standarti me’yorlari, ISO 9000 seriyali standartlar tuzilmasi, ISO 9000 standartiga ekvivalent, Britaniya Standartlar Instituti, ISO/TC 176 komitet, ISO 9000 oilasining 1987 yildagi tahlili, vlidatsiya, ISO 9000:1994 oilasi tuzilmasining tahlili, ISO 9001 bilan tuzilmasining muvofiqligi.
Nazorat savollari:
1. ISO 9001 standarti me’yorlaridan foydalanish.
2. ISO 9000 seriyali standartlar tuzilmasi.
3. ISO 9000 standartlarini paydo bo‘lishining bosqichlari.
4. ISO 9000 oilasining 1987 yildagi tahlili.
5. Xalqaro standartlarni 2000 yilda qayta ko‘rib chiqishdan maqsad.
Do'stlaringiz bilan baham: |
