2-мавзу: ишлаб чиқариш жараёни: мазмуни омиллари ва натижалари

ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ЖАРАЁНИНИНГ ИККИ ТОМОНИ.¹



Ишчи кучи ва ишлаб чиқариш воситалари (буюм шакллари)

Ижтимоий ишлаб чиқариш ўзаро боғланган ва алоқада бўлган барча индивидуал (якка) ишлаб чиқаришнинг йиғинди-сидан иборат.
Ҳар бир индивидуал (якка) ишлаб чиқариш, унинг сармояси ва ресурслари ижтимоий ишлаб чиқаришнинг ажралмас бир бўлагидир.
Ишлаб чиқариш доимий равишда такрорланиб туради. Такрор ишлаб чиқариш истеъмол буюмларини яратишни қайтадан бошла-ниши, янгиланиб туришидир.
Такрор ишлаб чиқариш икки шаклда бўлиб, биринчи бошланғич шакли оддий такрор ишлаб чиқаришдир. Оддий такрор ишлаб чиқариш товарлар ва хизматларнинг олдинги даражада, ўзгармаган ҳажмда такрорланиши бўлиб, бу асосан инсоният тараққиётининг тоиндустриал даври учун характерли. Шунингдек оддий такрор ишлаб чиқариш якка шахсий ёрдамчи хўжалик ишлаб чиқариш шароитида, ёки иқтисодий турғунлик, инқироз даврларида ҳам бўлиши мумкин.
Такрор ишлаб чиқаришнинг иккинчи шакли кенгайган такрор ишлаб чиқариш бўлиб ривожланган иқтисодиётга хосдир. Бунда моддий неъматлар ва хизматлар олдинги даврга нисбатан ортиқ ишлаб чиқарилади, уларнинг ҳажми ўсиши билан сифати ҳам ортади.
Такрор ишлаб чиқаришнинг кенгайтирилган шакли табиий ҳолдир. У биринчидан инсон эҳтиёжларини чексизлиги ва уларни ҳам миқдор ҳам турлари жиҳатидан ортиб бориши: иккинчидан эса аҳолининг кўпайиб бориши билан бевосита боғлиқ. Маълумки, XX аср бошида сайёрамизда аҳоли 1 млрд. дан сал ортиқ бўлган бўлса, XXI аср бошида аҳоли сони 6 млрд. дан ортди. Ҳар томонлама ўсиб бораётган эҳтиёжларни қондириш ишлаб чиқаришни кенгайтирилган шаклда олиб боришни ҳаётий зарурият қилиб қўйди.
Кенгайтирилган такрор ишлаб чиқариш ресурсларидан тежаб тергаб фойдаланиш, хомашё, энергияни тежовчи технологияларни қўллашни, янги корхоналар қуриш, мавжудларини кенгайтириш ва реконструкциялаш, ерларнинг ҳосилдорлигини ошириш ва бошқа сифат ўзгаришлари қилишни тақозо этади.