2-Мавзу: Халқаро савдонинг ривожланиш назариялари ва моделлари Режа

Ҳар икки мамлакат томонидан ишлаб чиқарилган 1-товарнинг нисбий миқдори қуйидагича бўлади:

(Q1+ Q1*)/( Q2 +Q2*) (1)

1-товарнинг нисбий жаҳон нархи эса қуйидагига тэнг бўлади:

P1/Р2 (2)

I мамлакат 1-товарни ишлаб чиқаришда нисбий устунликка эга. Бу эса 1-товарнинг сарфланган меҳнат харажатларини солиштириш орқали ифодаланган нисбий нархи II мамлакатдагига нисбатан камлигини билдиради. 1-товарнинг нисбий таклифи унинг I ва II мамлакатлардаги нисбий баҳоси ҳамда унинг жаҳон бозоридаги нисбий нархига боғлиқ бўлади.

2.4. Замонавий халқаро савдонинг асосий моделлари.

Бугунги кунга дунё мамлакатларидаги иқтисодчилар халқаро савдонинг тақсимотининг бир нечта моделларини ишлаб чиққанлар. Булар:

• Хекшер - Олиннинг “Ишлаб чиқаришнинг омиллари билан таъминланганлик нисбати” назарияси;
• В.Леонтьев парадокси назарияси;

- Р.Верноннинг “Товарнинг халқаро савдодаги яшаш цикли назарияси”.

• Г.Хаберлернинг “Муқобил харажатлар” назарияси.

“В.Леонтьев парадокси” ва “Муқобил харажатлар” назариялари

ХХ асрнинг 50 йилларида Хекшер–Олин назарияси В.Леоньтьев томонидан АҚШ экспорти ва импортининг тўлиқ меҳнат ва капитал ҳаражатларини ҳисоблаш асосида текшириб кўрилган. Унинг фаразига кўра, АҚШ капитал сиғими катта товарларни экспорт, меҳнат сиғими катта товарларни эса импорт қилиши керак. Лекин тадқиқот натижалари тескари бўлиб чиққан ва бу ҳолат “В.Леонтьев парадокси” номини олган. Леонтьевнинг янгилиги шу бўлганки, ҳар қандай берилган капиталнинг миқдорида АҚШдаги 1 киши меҳнат йили хорижнинг 3 киши меҳнат йилига тенг. Яъни, АҚШдаги юқори меҳнат унумдорлиги ишчи кучининг малакасини юқорилиги билан боғлиқ. Ушбу моделга биноан, ишлаб чиқариш жараёнида 3та эмас, 4та омил иштирок этади, яъни тўртинчи омил бу – малакали ишчи кучи. Мамлакатда малакали ишчи кучини кўплиги илм сиғими юқори бўлган товарларни экспорт қилишни тақозо этади ва аксинча. В.Леонтеьв парадоксини тушунтиришга бўлган уринишлар капитал категориясини кенгайтирилган мазмунда тушунтиришга қаратилган назарияларни пайдо бўлишига олиб келган. Жумладан, капитал категориясидан инсон капитали, физик капитал, технологик капитал ажралиб чиққан.