2-Мавзу. Асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар ва уларни ҳисоблаш

4. ЯИМни харажатлар бўйича ҳисоблаш 
Бу усул якуний фойдаланиш усули деб ҳам юритилиб, унда ЯММни ҳисоблаш учун 
якуний маҳсулотларни сотиб олишга қилинган барча харажатлар ўзаро қўшиб чиқилади. 
Бу харажатлар қуйидагича гуруҳланади: 
Уй хўжаликларининг истеъмол харажатлари (С):
а) узоқ муддат фойдаланиладиган истеъмол буюмлари сотиб олишга; 
б) кундалик фойдаланиладиган истеъмол буюмлари сотиб олишга; 
в) истеъмол хизматлари тўловига. 
Я
лпи ички хусусий инвестиция харажатлари (I):
а) асбоб-ускуналар, машиналарни якуний сотиб олишга; 
б) корхоналар, иншоотлар, тураржой биноларини қуришга сарфланган; 
в) товар захиралари ўртасидаги фарқлар ёки захираларнинг ўзгариши. 
Т
овар ва хизматларнинг давлат хариди (G
). 
Бу гуруҳ харажатларига маҳаллий ва марказий бошқарув ҳокимияти идоралари 
томонидан корхоналарнинг пировард маҳсулотлари ва ресурслари хариди (автомобиль 
йўллари ва почта муассасалари қурилиши, давлат корхоналарида тўланадиган иш ҳақи) 
харажатлари киритилади. Лекин шу ўринда таъкидлаш лозимки, бу харажатларга давлат 
трансферт тўловлари киритилмайди. 
С
оф экспорт (Хп):
мамлакатнинг импорт ва экспорт операциялари бўйича 
харажатлар ўртасидаги фарқ. 
ЯММни харажатлар орқали ҳисоблаш формуласини қуйидагича тасвирлаш мумкин: 
 
ЯИМ = С + I + G + Хп 
Ўзбекистон Республикасида яратилган ЯИМнинг фойдаланиш (харажатларга кўра) 
таркиби таҳлили (2-жадвал) шуни кўрсатадики уй хўжаликларининг истеъмол 
харажатлари ЯИМ таркибидаги энг салмоқли компонент экан. Бу кўрсаткичнинг 
ЯИМдаги улушига кўра
Ўзбекистон Россия Федерацияси, Япония ва Франция давлатларига яқин туради. 
5. ЯИМни даромадлар(тақсимот усули) бўйича ҳисоблаш 
ЯИМни даромадлар бўйича аниқлашда якуний маҳсулотни ишлаб чиқариш 
жараёнида резидент-ишлаб чиқариш бирликлари томонидан, қўшилган қийматлар 
ҳисобидан, тўланган дастлабки даромадлар қўшиб чиқилади. 
ЯММни даромадлари йиғиндиси кўринишида ҳисоблашда асосан қуйидаги 
кўрсаткичлардан фойдаланилади: