2-ma`ruza. VII asrdan XIV asrdan birinchi yarmigacha O`rta Osiyoda tarbiya maktab va pedagogik fikrlar (4 soat) reja

Sufiylik ta`limoti. Axmad YAssaviy, Xoja Abduxoliq
Kupchilik olimlar sufiy so`zi arabcha «Suft» so`zidan xosil bo`lgan, sufiylar kup xollarda jun chakmon va kuy terisidan tikilgan pustin kiyib yurganliklari uchun ularni «Jun kiyimlilar» deb yuritganlar.
Bu oqim Islom dini asosida vujudga kelgan hamda o`z ta`limotini Kur`on va Xadislarga asoslanib rivojlantirgan.
Sufiylik – tasavvuf – Islomdagi diniy- falsafiy oqimdir. Sufizm (tasavvuf) aslida komil inson va inson kamoloti tug`risidagi ta`limot desa buladi. Komil inson bo`lish uchun esa avvalo jism va nafs ehtiyoji va ta`masini engish kerak.
VIII asrda arab mamlakatlarida vududga kelgan Sufiylar shaxsiy istagidan tula voz kechish g`oyasini targ`ib qilganlar. Sufiylik xilma- xil shakl va oqimlarga ega. Sufiylik ta`limotining asosiy ob`ekti inson va uning xudoga munosibatidir. Sufiylik tariqatlarida pir va shogird (murshid va murid)lik munosabatlari asosiy o`rin egallaydi.
Sufiylikda ruxiy kamolotga erishishning asosiy yullari 4 bosqichdan iborat bo`lgan.
1-bosqich- shariat deb atalgan. Bunga ko`ra tasavvuf ahli avvalo shariatning barcha talablariga buysinishi kerak.
Faqat shundan keyingina ikkinchi bosqich- tariqatga kutarilishi mumkin. Bunda muridlar o`z pirlariga itoat etishi uz shaxsiy istaklaridan voz kechishi shart xisoblangan.
Bu bosqichdan utganlar yukorirok 3-bosqichga- ma`rifatga kutriladilar, bunda sufiylar koinotning birligi xudoda mujaasam bo`lishini, yaxshilik va yomonlikning nisbiyligini akl bilan emas, kalb bilan anglashlari kerak deb talkin etilgan.
4- bosqich- haqiqat deyiladi. Haqiqatga erishuv sufiyning shaxs sifatida tugab xudoga etishishi, unga singib ketishi va natijada abadiylikga erishishi deb kayd etilgan. Bunga sufiylar maxsus ruxiy va jismoniy xarakatlar siginish va ibodatlar orqali intiladilar. Sufiylik tarafdorlari dastlabki davrlada moddiy boylikga ega bo`lishni qoralab, xaqiqiy boylik – bu ma`naviy-ruhiy boylik deb hisobdaganlar.
O`zbekistonda sufiylik 9- asrning 2- yarmi 12- asrning boshlarida keng tarqaldi. Mavarounnaxrda sufiylik oqim YUsuf Xamadoniy (12- asr) tariqatidan boshlangan. Unda keyinchalik turli yunalishlar paydo bo`lgan. Bu yunalishning yirik vakillari Abdulxolik Gijdivoniy va Axmad YAssaviylar bo`lib,13-14-asrlarda Naqshbandiylik vujudga kelgan.
Naqshband buyuk avliyo, Alloxning suyukli bandasi jaxon tarixi rivojiga juda katta ijobiy ta`sir kursatgan tariqat asoschisi va yulboshchisidir.
Sufizm Imom G`azzoliy, Axmad YAssaviy, Naqshbandiy, G`ujduvoniy, Xoja Abduxoliqlarning ismlari bilan bevosita bog`liq. YA`ni, So`fiylikda tariqatlar juda ko`p bo`lgan.Masalan, Nakshbandiya, YAssaviya, Kubraviya. Masalan, YAssaviya tariqati
Bu tariqat ulug` mutasavvif Xoja Axmad YAssaviyning nomi bilan atalgan. Xoja Axmad YAssaviy Buxoroda taxsil olgan.