2-Ma’ruza: Operatsion tizimga bo‘ladigan hujumlar

axborot-hisoblash tizimini ishlab chiquvchi (axborot-hisoblash tizimining dasturiy va apparat vositalari haqida tо‘liq ma‘lumotga ega va tizimlarni yaratish va modernizatsiya qilish bosqichlarida «xatchо‘plar» ni joriy etish imkoniyatiga ega, ammo axborot-hisoblash tizimining yekspluatatsiya qilinadigan obyektlariga kirish imkoni yо‘q);

xizmat kо‘rsatuvchi xodimlar (axborot xavfsizligi xizmati xodimlari, tizim va amaliy dasturchilar, muhandislik va texnik xodimlar);

1.2-jadval. Avtomatlashtirilgan tizimlarning axborot xavfsizligiga tahdidlarni amalga oshirishning asosiy usullari

ATda axborotdan foydalanish darajasi.	Axborot xavfsizligiga tahdidlarni amalga oshirishning asosiy usullari
	Tizim parametrlarin i oshkor qilish tahdidi	Maxfiylik buzilishi tahdidi	Butunlikni (butunlilik) buzish tahdidi	Axborotdan foydalanishni (kirishni) rad etish tahdidi (xizmatlarni rad etish)

Axborot tashuvchilar	Buzg‘unchi tomonidan saqlash vositalarining turi va parametrlarini aniqlash	Maxfiy ma‘lumotlarni о‘z ichiga olgan saqlash vositalarini о‘g‘irlash (nusxalash). Yon yelektromagnit nurlanishni va yо‘nalishlarni qо‘lga kiritish uchun maxsus texnik vositalardan foydalanish - maxfiy ma‘lumotlar buzg‘unchi tomonidan yelektromagnit nurlanishdan ma‘lumot signallarini о‘zgartirish va AT tarkibiga kiradigan kompyuter uskunalarining quvvat zanjirlari bо‘ylab shovqinlar orqali ushlanadi.	Mashinali axborot tashish vositalarini yо‘q qilish	Axborotni yо‘q qilmasdan kompyuter axborot vositalarini ishdan chiqarish – qattiq disklardagi yelektron bloklarni yо‘q qilish va h. k.
Tashuvchi bilan о‘zaro ta‘sir qilish vositalari	Buzg‘unchi tomonidan apparat va dasturiy ta‘minot muhiti haqida ma‘lumot olish: kompyuter jihozlarining turi va parametrlari,	Maxsus vositalar, texnikalar, usullardan foydalangan holda himoya tizimlarini yengib о‘tish orqali foydalanuvchining avtomatlashtirilgan tizim resurslariga ruxsatsiz kirishi.	Kompyuter uskunalarini yо‘q qilish Foydalanuvchi tomonidan avtomatlashtirilgan tizimning dasturiyapparat qismlariga va ishlov	Avtomatlashtirilgan tizimning dasturiy va apparat qismlarini loyihalash va ishlab chiqishdagi xatolarning namoyon bо‘lishi

	operatsion tizimlarning turi va versiyasi, amaliy dasturiy ta‘minot tarkibi.		beriladigan ma‘lumotlarga ruxsatsiz о‘zgartirishlar kiritish.
Tashuvchi bilan о‘zaro ta‘sir о‘tkazish vositalari	Tajovuzkor tomonidan avtomatlashtirilgan tizim tomonidan amalga oshiriladigan funksiyalar haqida batafsil ma‘lumot olish. Tajovuzkor tomonidan qо‘llaniladigan himoya tizimlari haqida ma‘lumot olish	Foydalanuvchining vakolatlarini ruxsatsiz oshirib yuborish. Dasturiy ta‘minotni ruxsatsiz nusxalash. Aloqa kanallari orqali uzatiladigan ma‘lumotlarni qо‘lga kiritish	Nostandart apparat va/yoki dasturiy ta‘minotni о‘rnatish va ishlatish. Dastur viruslari bilan zararlash	Himoya mexanizmlarini chetlab о‘tish (о‘chirish) - buzg‘unchini nostandart operatsion tizim bilan disketdan yuklash, avtomatlashtirilgan tizimning dasturiy va apparat qismlarining rejimlaridan foydalanish va h.k.
Axborotni taqdim etish	Axborotni taqdim etish usulini aniqlash	Vizual kuzatish - maxfiy ma‘lumotlar terminallar yekranlaridan, bosma nashrlar va boshqalardan chop etish jarayonida	Ma‘lumotlarni taqdim etishda buzilishlarni( о‘zgartirishlarni) kiritish, taqdimot darajasida yо‘q	Tilning sintaktik va semantik tuzilmalari mosligini buzish - sо‘zlarning, iboralarning va boshqalarning
		о‘qiladi. Axborotni taqdim etishni oshkor qilish (ma‘lumotlarni deshifrlash)	qilish, mahalliy tarmoq orqali uzatishda axborotni buzish (о‘zgartirish). Ma‘lumotlarni yо‘q qilish	yangi ma‘nolarini о‘rnatish.
Axborot mazmuni	Buzg‘unchi tomonidan avtomatlashtirilgan tizimda qayta ishlangan ma‘lumotlar tarkibini sifat darajasida aniqlash (xabarni deshifrlashni monitoring qilish)	Avtomatlashtiril-gan tizimda saqlanadigan ma‘lumotlarning semantik tarkibiy qismiga semantik darajadagi axborot mazmunini oshkor qilish	Dezinformatsi yani amalga oshirish	Ma‘lumotdan foydalanishni taqiqlash - mavjud ma‘lumotlar - ba‘zi sabablarga kо‘ra foydalanish mumkin emas

•