2-ma’ruza: Muqobil energiya manbalari

Termodinamikaning 2-chi  qonuni

  о‘zligicha bо‘ladigan jarayonlarning  yо‘nalishini 

aniqlaydi.  Uning  oqibatida  yakkalangan  tizim  eng  ehtimollik  holatiga  keladi.  Tartibli 

harakatlar  tartibsiz  harakatlarga  о‘tadi,  konsentratsiyalangan  energiya  esa  energiyaning 

sochilish yо‘li bilan uning barcha turlari issiqlikka aylanadi. 

Issiqlikning  foydali  (tartibli)  energiya  turlariga  aylanishi  qaytar  sikllarning  foydali  ish 

koeffitsiyenti (FIK) bilan chegaralanadi: 

                                             η = 

1 – 

Q

2 

/ Q

1

 ;                                      (2.3) 

bu yerda 

Q

1 

– ishchi jismga keltiriladigan issiqlik, J;  

             

Q

2

 – jismdan atrof muhitga uzatiladigan issiqlik, J.  

Iste’molchilar  turli  xil  energiya  turlaridan  foydalanadi:  elektr,  mexanik,  issiqlik, 

yorug‘lik, tovush, kimyoviy, yadro va boshqalar. 

Dunyoda  energiyani  iste’mol  qilishning  zamonaviy  darajasi  quyidagi  omillar  bilan 

ta’riflanadi: 

1)  Energiyani  iste’mol  qilish  asosan  an’anaviy  tabiiy  energiya  manbalaridan 

foydalanish hisobiga qoplanadi: organik yonilg‘i ( kо‘mir, neft, gaz va hk. ), gidroenergiya va 

atom energiyasi. 

2)  Tabiiy  energiya  manbalarining  zaxiralari  chegeralangan  va  notekis  meyorda 

taqsimlangan;  bu  esa  tabiiy  energiya  tashuvchilarining  narxlari  ortib  borishiga,  dunyoda 

energiyani iste’mol qilishdagi ularning ulushlari kamayishiga olib keladi. 

3)  Yoqilg‘i-energetik  majmuasining  atrof  muhitga  salbiy  ta’sir  etishi    (atmosferaga, 

suvli obyektlarga, yer boyliklariga). 

4) Noan’anaviy energiya manbalaridan keng foydalanish: qayta tiklanadigan an’anaviy 

va noan’anaviy energiya manbalari. 

Dunyodagi  energiya  iste’molini  va  Yerning  energetik  balansi  tahlili  yil  mobaynida 

Yerda ishlab chiqariladigan energiyaning ruxsat etilgan chegara miqdorini belgilaydi: u Yerga 

kelib tushadigan quyosh energiyasining 3-5% dan oshmasligi kerak.