2-ma`ruza: Mavzu: Mоddа miqdоri-mоl kimyoning аsоsiy o`lchоv birligi

2-ma`ruza:
Mavzu: Mоddа miqdоri-mоl kimyoning аsоsiy o`lchоv birligi.

Modda miqdori. Mol.

Mol – bu 0,012 kg (12g) ugleroddagi atomlar soniga teng zarralar (atom, molekula va boshqa zarralar) tutuvchi modda miqdoridir.
0,012 kg uglerodda qancha atom borligini aniqlab olaylik. Buning uchun 0,012 kg ni bitta uglerod atomi massasiga 19,93·10^-27 kg bo'lamiz. Olingan 6,02·10²³ mo'l^-1 soni Avogadro doimiysi deb ataladi va N_A holida belgilanadi.
Demak, har qanday moddaning 1 molida 6.02·10²³ dona (molekula, atom, ion va boshqa zarrachalar) bo’ladi. Agarda modda molekulyar bo’lsa molkula, atomda tuzilgan bo’lsa atom va boshqa zarrachalar bo’lsa, Avagadro soniga teng bo’lgan zarrachalar bo’ladi.
, , bu formulalar bilan modda miqdorini topamiz.
n - modda miqdori (mol).
m - massa(g).
M - nisbiy molekulyar massa (g/mol).
N - atomlar soni.
N_A - Avagadro soni (6.02·10²³).
V - hajm(l).
V_n - molyar hajm(22.4 l)
Masalalar ishlash.
1. 56 l oltingugurt (IV) oksidi va 16.8 l metanning miqdorini, molekulalar sonini, massasini aniqlang ?
a. SO₂ va CH₄ dagi modda miqdorini topamiz. fo’rmulaga asosan SO₂ hajmini malyar hajmiga nisbatiga teng bo’ladi.
SO₂ keladi. CH₄ keladi.
b. bu fo’rmulaga asosan malekulalar sonini aniqlaymiz. Bizda SO₂ va CH₄ modda miqdori bor uni Avagadro soniga ko’paytmasi orqali topamiz. Fo’rmuladan N ni topsak, N = n·N_A ga teng bo’ladi. Shunga asosan
N = n·N_A = 2.5 mol·6.02·10²³ = 15.05·10²³ = 1.505·10²⁴ dona SO₂ molekula bo’ladi.
N = N_A·n = 0.25·6.02·10²³ = 4.515·10²³ dona CH₄ molekulasi bo’ladi.
c. fo’rmulaga asosan m ni topamiz. m = n·M_r buning uchun M_r ni topamiz.
M_r(SO2)= 64g/mol bolsa, m = n·M= 2.5mol·64g/mol=160g SO₂
M_CH4=16g/mol m = n·M= 0.25mol·16g/mol = 4g CH₄
Javob: SO₂ -2.5mol, 1.505·10²⁴ dona, 160g keladi.
CH₄ - 0.25mol, 4.515·10²³ dona, 4g keladi.
2. 0.1 mol KOH ning massasini, malekulalar sonini, atomlar sonini aniqlang?
Berilgan:
n=0.1 mol
N_A=6.02·10^{23
________________________}
m=?, N=?
Yechish:
A Massani topish uchun fo’rmuladan m ni topamiz. Buda m=n·M bo’ladi.
M_r ni aniqlab formulaga qo’yamiz.
M_r(KOH)=39+16+1=56g/mol.
m=n·M=0.1mol·56g/mol=5.6g keladi.
b. Molekulalar sonini aniqlash uchun fo’rmuladan N ni topamiz. Bunda N=n·N_A bo’ladi.
N=n·N_A=0.1mol·6.02·10²³=0.602·10²³ = 6.02·10²² dona molekula bo’ladi.
c. Atomlar sonini topish uchun chiqgan molekulalar sonini KOH tarkibida necha mol atom bo’lsa, shunga ko’paytiramiz. KOH tarkibi 3 mol atomdan iborat. Shuning uchun molekulalar sonini 3 ga ko’paytiramiz.
Atom.soni=N·3=6.02·10²²·3=18.06·10²²=1.806·10²³ dona atomdan iborat.