2. Маъруза. Маҳсулот сифати назоратининг статистик усуллари

Энг характерли намуналардан бири, сифат назорати статистикаси учун қабул қилувчи назорат статистикаси ҳисобланади. Сифат ҳақидаги бундай ғояда маҳсулот партиясини назорати ҳақида кичкинагина танлаб олинган қисмидангина сифат характеристикаларини олиш мумкин. Қабул қилувчи назорати сифатлилиги ва ҳажи ҳақидаги жиҳатларига қараб фарқланади. Ҳар бир ҳолатда текширилган маҳсулотни сифат белгилари асосида уларни брак ёки яроқлига ажратилади, кейинги белгилари эса, уланинг миқдорига қараб ҳар бир буюм ёки маҳсулот ҳақида қарор қабул қилинади. Бундай назорат альтернатив деб аталади. Маҳсулот бирлигининг бир қанча параметрларини назорат қилганларида миқдорий белгиларига, шунингдек ўртача арифетик ва ўртача квадратик ҳисобларига ҳам аҳамият берган ҳолда аниқ хулоса чиқарилади. Аниқ иш устида эса, альтернатив танлаб олувчи назоратга катта аҳамият берилади. Танлаб олинувчи назоратнинг асосий вазифаси танлаб олинган баҳолашларнинг тебранишига эътибор қаратган. Бундан келиб чиқадики, бир партия маҳсулотда нуқсонларнинг ҳар хилини топиш мумкин ва шунингдек бир ҳолатда яъни миқцор сифатида қабул қилиб туриб, нуқсонлари кўплиги учун эса, яроқсиз маҳсулотга чиқариш мумкин. Танланувчи назорат асосида нафақат иқтисодий, балки статистик усуллар ҳам баҳолаш критериялари билан ҳамжиҳатдир ва у режа асосида амалга оширилади. Лекин кўпгина корхоналарда бу ҳолдаги аҳволни, яъни танланувчи назоратга эътибор берилмайди.

Танланувчи назоратни амалда қўллаш учун қуйдагиларга эътибор бериш керак:

• Танланувчи назоратни амалда қўллаш учун қуйдагиларга эътибор бериш керак:
• танланувчи назоратдан кейин ҳам
• Танлов тасодифан ўтказилиши танланган маҳсулот партиясида ҳали техник талабларни кафолатлай олмайди.лозим.
• Ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчи учун ҳам танланувчи назоратдан сўнг хавф туғилиши мумкин.
• Яроқсиз маҳсулотларни бўлишини олдини олиб, танлаб олинувчи қабул қилинувчи назоратни режасини лойиҳалашга катта аҳамият берилади. Бу ҳодисани маҳсулот тақдим этувчининг (риск) таваккали - яъни хатолик келиб чиқиш эҳтимоллиги бунинг натажасида яроқли бўлган маҳсулотларни танланувчи баҳолашни ўзгариб туриши натажасида бу маҳсулот техник талабларга жавоб бермайди деб топиш мумкин. Танловчи назорат режаси кўпгана ишлаб чиқарувчининг таваккалчилиги 5 % га тенг бўлади. Амлиётда эса, қонун асосида а = 0,05 деб белгиланган.