2-Ma’ruza Manbali va manbasiz nochiziqli elementlardan tuzilgan ketma-ket, parallel hamda aralash ulangan uchastkali zanjirlar Reja

Nochiziq elektr zanjirlarini linearizatsiyalash usuli yordamida hisoblash


Linearizatsiyalash (chiziqlilashtirish) usuliga ko‘ra, zanjirdagi nochiziq element, qarshiligining qiymati berilgan nochiziq elementning dinamik qarshiligiga teng bo‘lgan chiziqli element va EYUK manbai bilan almashtiriladi. Bunda nochiziq elementning ish rejimi VAXning to‘g’ri chiziq bilan almashtirilgan bo‘lagi chegaralaridan chiqmasligi lozim. 3 – rasm, a da ikkita nochiziq elementning VAXlari keltirilgan.

3 – rasm
Yuqorida aytilganlarga ko‘ra ularni quyidagi tenglamalar orqali ifodalanuvchi to‘g‘ri chiziqlar bilan almashtirish mumkin:

Bu tenglamalarga 3 – rasm, b va v dagi sxemalar mos keladi.
Shunday qilib, nochiziq element ekvivalent chiziqli qarshilik va EYUK bilan almashtirilishi mumkin. Bunda agar nochiziq element VAXsi nuqtasidan o‘tkaziladigan to‘g‘ri chiziq absissa (kuchlanish) o‘qini manfiy qismini kesib o‘tsa, u holda ekvivalent sxemada EYUK va tok yo‘nalishi mos, aks holda esa qarama-qarshi bo‘ladi. bunday ekvivalent almashtirish natijasida nochiziq element chiziqli zanjir shoxobchasiga almashadi va uni hisoblash uchun chiziqli zanjirni hisoblashning an’anaviy usullaridan foydalanishimiz mumkin.
Masala. 4 – rasm, a dagi sxema uchun nochiziq element va chiziqli qarshilikdagi kuchlanish pasayishlari va zanjirdan o‘tayotgan tok topilsin. Quyidagilar berilgan: NE VAXsi 4 – rasm, b da keltirilgan.
Yechish. NE VAX ishchi qismini to‘g‘ri chiziq bilan almashtiramiz (4 – rasm, b). Natijada quyidagini hosil qilamiz:

bu yerda,
Yuqoridagi almashtirish natijasida 4 – rasm, v da ko‘rsatilgan chiziqli zanjirni hosil qilamiz. Kirxgofning 2 - qonuniga ko‘ra


4 – rasm
Bundan



Nochiziq elektr zanjirlarini iteratsiya usuli yordamida hisoblash

Shoxobchalangan nochiziq zanjirda manba kuchlanishi, chiziqli qarshiliklar qiymatlari va nochiziq elementlar VAX lari berilgan bo‘lib, shoxobchalardagi toklarni topish talab qilinsin. Berilgan zanjirning muvozanat tenglamalari Kirxgof qonunlari asosida tuziladi: Bu tenglamalarda o‘zaro VAXlar bilan bog‘langan kuchlanishlar va toklar noma’lum kattaliklar hisoblanadi.

Bu masalani yechishni, ya’ni noma’lum toklarni topishni iteratsiya (ketma-ket yaqinlashish) usuli yordamida amalga oshirish mumkin. Bu usulga ko‘ra avval noma’lum tok va kuchlanishlarning taqribiy qiymatlari topiladi. Buning uchun zanjirdagi har bir nochiziq element chiziqli qarshilik va EYuK bilan almashtiriladi hamda zanjirning muvozanat tenglamalari noma’lum toklarga nisbatan yechiladi. Toklarning aniqlangan qiymatlariga mos keluvchi kuchlanishlar qiymatlari NElar VAXlaridan aniqlanadi. Kuchlanishlar qiymatlari yana zanjirning muvozanat tenglamalariga qo‘yilib, ularni birgalikda yechib toklarning yangi qiymatlari topiladi. Bu qiymatlar asosida NElar VAXlaridan yana kuchlanishlarning yangi qiymatlari topiladi va h.k. Bu jarayon to kuchlanishlar va toklar qiymatlari qaytarilib qolguncha davom ettiriladi. Bu usulga ko‘ra noma’lum kattalikning haqiqiy qiymatiga hisoblashlar natijasida bosqichma-bosqich yaqinlashib boriladi. Shuning uchun ham bu usul ketma-ket yaqinlashish usuli deb ataladi.
Masala. 5 – rasm, a da berilgan sxemadagi ikkita nochiziq elementning VAXlari 5 – rasm, b da keltirilgan. Ulardagi tok masshtabi kuchlanish masshtabi esa
Agar bo‘lsa, nochiziq elementlardagi tok va kuchlanishlarni iteratsiya usuli yordamida aniqlang.

5 - rasm