2-ma’ruza. Ma’lumotlar bazasiga qo’yiladigan talablar. Rеja: Axborot tizimlari va ma'lumotlar bazasi

Fizik ma`lumotlar bazasini loyihalash. Ikkilamchi saqlash bo'yicha ma'lumotlar bazasi amalga oshirishning tavsifini ishlab chiqarish jarayoni.
Ma`lumotga samarali murojaatni tashkil qilishda bazalar o`zaro aloqasi fayl tuzilmalaridan foydalanishni tasvirlaydi. Bundan tashqari barcha o`zaro aloqadorlik chegaralari va xavfsizlik choralarini tasvirlaydi. Maxsus MBBTga mo`ljallangan.


Ma’lumotlar bazasini adminstratorlash.

Ma'lumotlar bazasini adminstratorlash - bu ma'lumotlar bazasini boshqarish (Database – Ma’lumotlar bazasi (MB)) funksiyasi. Ma'lumotlar bazasini boshqarishga mas'ul shaxs "Ma'lumotlar bazasi adminstratori" (Database Adminstrator - DBA) deb ataladi.

"Ma'lumotlarni boshqarish" funksiyasi 1960-yillarning oxiridan boshlab faol ravishda ko'rib chiqildi va to'liq mustaqil deb ta'riflandi. Bu kompyuterlarni kundalik faoliyati uchun axborot ta'minoti tizimida ishlatadigan korxonalar uchun amaliy ahamiyatga ega edi. Vaqt o'tishi bilan ushbu funktsiyani ixtisoslashuvi yaxshilandi, ammo bu sohada sifat o'zgarishlari birlashtirilgan ma'lumotlar bazalari deb nomlanishi bilan boshlandi. Bunday ma'lumotlar bazasidan ko'plab vazifalar uchun foydalanish mumkin edi.
Shunday qilib, ma'lumotlar bazasining korxonaning umumiy axborot resursi sifatida ta'rifi shakllandi, u doimo ish holatida bo'lishi kerak. Va muhim ahamiyatga ega bo'lgan har bir umumiy resursga kelsak, ma'lumotlar bazasi alohida boshqarishni talab qila boshladi. Ko'pgina hollarda uning kundalik ishlashini, rivojlanishini korxonaning o'sib borayotgan ehtiyojlariga muvofiq ravishda ta'minlash zarur edi. Bundan tashqari, ma'lumotlar bazasi va uni ishlab chiqish texnologiyasi doimiy ravishda takomillashtirilib turardi va ma'lumotlar bazasiga aylangan ancha murakkab obyekt uchun yuqori darajadagi maxsus bilimlar talab etilardi.
Ma'lumotlar bazasi adminstratori (DBA) ma'lumotlar bazasiga talablarni ishlab chiqish, uni loyihalashtirish, amalga oshirish, samarali foydalanish va saqlash, shu jumladan ma'lumotlar bazasi foydalanuvchilari hisoblarini boshqarish va ruxsatsiz kirishdan himoya qilish uchun mas'ul shaxsdir. DBAning bir xil muhim vazifasi ma'lumotlar bazasining yaxlitligini ta'minlashdir.
Tarixi. 1975 yilda ANSI/X3/SPARC Amerika Milliy Standartlar Instituti ma'lumotlar bazalari bo'yicha guruhning ishchi hisoboti nashr etilganidan so'ng "DBA" konsepsiyasini to'ldirishga klassik yondashuvlar shakllana boshladi. Ushbu hisobotda tashqi ma'lumotlar sxemasi qatlami, ma'lumotlar sxemasi konseptual qatlami va fizik ma'lumotlarni saqlash sxemasi qatlamini ajratib ko'rsatadigan uch darajali MBBT arxitekturasi tasvirlangan. Ushbu arxitektura uchta DBA rolini aniqladi: kontseptual sxema adminstratori, tashqi sxema adminstratori va saqlash adminstratori. Juda kichik tizimda bu rollarni bir kishi o'ynashi mumkin edi, katta tizimda har bir rolga bir guruh odamlar tayinlanishi mumkin edi. Har bir rolga funksiyalar to'plami berilgan va bu funksiyalarning barchasi birgalikda DBA funksiyalarini tashkil etgan.

Ma'lumotlar bazasi administratorining asosiy vazifalari

Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimining vazifalari foydalaniladigan MBBT turiga qarab biroz farq qilishi mumkin, ammo asosiy vazifalarga quyidagilar kiradi:

• 
  Ma'lumotlar bazasini loyihalash.
  
• 
  Ma'lumotlar bazasi ishlashini optimallashtirish.
  
• 
  Ma'lumotlar bazasiga kirishni ta'minlash va boshqarish.
  
• 
  Ma'lumotlar bazasida xavfsizlikni ta'minlash.
  
• 
  Ma'lumotlar bazasini zaxiralash va tiklash.
  
• 
  Ma'lumotlar bazalarining yaxlitligini ta'minlash.
  
• 
  MBBTning yangi versiyasiga o'tishni ta'minlash.
  

DBA ning asosiy tiplari:

DBAlar orasida turlari bo'yicha qat'iy hujjatli farqlash mavjud emas. Ammo ularga yuklangan vazifalarga qarab DBA ning bir nechta umumiy turlari mavjud:

• 
  Tizim administratori.
  
• 
  Ma'lumotlar bazasi adminstratori.
  
• 
  Ma'lumotlar bazasi tahlilchisi.
  
• 
  Ma'lumotlarni ishlab chiqaruvchi.
  
• 
  Dastur administratori.
  
• 
  Muammoga yo'naltirilgan ma'lumotlar bazasi adminstratori.
  
• 
  Ishlab chiqarish bo'yicha tahlilchi.
  
• 
  Ma'lumotlarni saqlash adminstratori.
  

Ma'lumotlar bazasini boshqarish bu ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlarini (MBBT) dasturiy ta'minotini boshqarish va qo'llab-quvvatlash funksiyasidir. Oracle, IBM DB2 va Microsoft SQL Server kabi standart MBBT dasturlari doimiy boshqaruvni talab qiladi. Shunday qilib, MBBT dasturidan foydalanadigan korporatsiyalar ko'pincha ma'lumotlar bazalari ma'mur (admin) lari yoki ma'lumotlar bazalari adminstratori deb nomlangan axborot texnologiyalari bo'yicha mutaxassislarni yollashadi.

Vazifalar.

1. 
   Ma'lumotlar bazasi serverining dasturiy ta'minotini va tegishli mahsulotlarni o'rnatish, sozlash va yangilash.
   
2. 
   Ma'lumotlar bazasi imkoniyatlarini va ma'lumotlar bazasi bilan bog'liq mahsulotlarni baholash.
   
3. 
   Zaxiralash va tiklash bo'yicha mustahkam siyosat va protseduralarni o'rnatish va saqlash.
   
4. 
   Ma'lumotlar bazasini loyihalash va amalga oshirishga e'tibor berish.
   
5. 
   Ma'lumotlar bazasi xavfsizligini amalga oshirish va qo'llab-quvvatlash (foydalanuvchilar va rollarni yaratish va qo'llab-quvvatlash, imtiyozlarni tayinlash).
   
6. 
   Ma'lumotlar bazasini sozlash va ishlashni kuzatish.
   
7. 
   Ilovani sozlash va ishlashni kuzatish.
   
8. 
   Hujjatlar va standartlarni yaratish va saqlash.
   
9. 
   O'sish va o'zgarishlarni rejalashtirish.
   
10. 
    Jamoa bo'lib ishlash va kerak bo'lganda 24/7 (Haftasiga 7 kun 24 soatdan) ko'makni taqdim etish.
    
11. 
    Umumiy texnik muammolarni bartaraf etish va kamchiliklarni berish.
    
12. 
    Ma'lumotlar bazasini tiklash. .