2-ma’ruza: Komputerlarning texnik ta’minoti Reja: Kompyuterlarning texnik tarkibi va asosiy qurilmalari Kompyterning atrof qurilmalari

---

2-ma’ruza:
Komputerlarning texnik ta’minoti 
 
Reja:
1. Kompyuterlarning texnik tarkibi va asosiy qurilmalari 
2. Kompyterning atrof qurilmalari 
 
1. Kompyuterlarning texnik tarkibi va asosiy qurilmalari 
Informatika – bu axborotning nafaqat umumiy hususiyatlari, balki unga 
avtomatlashtirilgan ishlov berishning uslublari, jarayonlari va tehnik vositalarni 
o’rganuvchi fandir. Avtomatlashtirilgan ishlov berish jarayonlarining asosini 
axborotni yig’ish, talqin qilish, saqlash, qayta ishlash va uzatishni tashkil qiladi. 
Bu jarayonlar hisoblash texnikasi, jumladan, EHMlar yordamida amalga oshiriladi. 
O’tgan asrning 40 – yillaridan boshlab universal EHMlarning davri 
boshlandi desa bo’ladi. Ularning taraqiyotini avlodlarga bo’lib o’rganish tajribasi 
keng qo’llanib kelingan. Ayni paytda EHMda qo’llanilgan radiotehnik elementlar 
bazasi hamda dasturiy taminoti kabi tasnif belgilari bo’yicha avlodlarga ajratishdan 
ham foydalanilgan. Lekin yana bir tasnif belgisi – EHM ning arhitekturasidagi 
farqiga qarab ham u yoki bu avlodga ajratish maqsadga muvofiqdir. Bunga oid 
gapni “bazaviy EHM” ning arhitekturasi, ya’ni obstrakt modelidan boshlaymiz. 
Ushbu EHM tarkibidagi 
arifmetik – mantiqiy, boshqarish, xotira
, 
axborotni 
kiritish va chiqarish
kabi qurilmalar uning arxitekturasini tashkil etadilar. 
Universal EHM larning rivojlanish tarihida aloxida o’rinni kompyuterlar 
egallab kelmoqdalar. Kompyuterlar davri 1971 yilda AQSh da mikroprosessor 
kashf etilganidan boshlangan desa bo’ladi. Kompyuterni ishlab chiqarish avvaliga 
asosan APPLE firmasi, keyinchalik (1974 yil) esa, IBM kompyuterlari dunyoda 
keng tarqalgan. Shu sababli aynan IBM kompyuterlarining arxitekturasi va asosiy 
qurilmalari ustida to’xtalib o’tamiz.
Kompyuterning arxitekturasini quydagicha tasvirlash mumkin:
Kompyuterning asosiy qurilmalari quydagilar: 
sistemali blok, manitor va
klaviatura
(sichqoncha bilan). 
Markaziy 
protsessor
Tashqi hotira 
qurilmalari 
Kiritish chiqarish 
kanallari
Konrollerlar
Tashqi kiritish 
chqarish 
qurilmalari

---

Sistemali blokda markaziy prosessor, operativ(tezkor) xotira, qattiq disk, 
kontrollerlar, disketalar va lazerli kompakt disklar bilan ishlash uchun qurilmalar 
va boshqalar joylashadi. 
Markaziy prosessor
. Kompyuterlarning eng muxim qismini markaziy 
prosessor, (yani prosessor va boshqaruv qurilmasi) tashkil etadi. Dastur yordamida 
berilgan ma’lumotlarni o’zgartiradigan, hamma xisoblash jarayonlarni 
boshqaradigan hamda hisoblash ishlariga tegishli moslamalarning o’zaro aloqasini 
o’rnatadigan qurilma