2-Ma’ruza. Ijtimoiylashuv tushunchasi va ijtimoiylashuv jarayoni. Ijtimoiylashuv vositalari va ijtimoiylashuvga ta’sir etuvchi omillar reja

Ijtimoiy omillar. Insonning biologik mavjudotdan ijtimoiy subyektga aylanishi, uning ijtimoiylashuvi, jamiyatga integratsiyasi natijasida sodir bo’ladi. Bu jarayon shaxsning ijtimoiy ahamiyatga ega xislatlari asosida shakllanadigan qadriyat, ijtimoiy norma, xulq-atvor namunasi orqali amalga oshadi.
Ijtimoiylashuv insonning butun hayoti davomida kechadigan ko’p qirrali jarayondir. U ayniqsa bolalik va yoshlik davrida nihoyatda jadallik bilan kechadi. CHunki aynan bolalikda asosiy ijtimoiy me’yorlar o’zlashtiriladi.
Ijtimoiylashuv jarayoni
Xar qanday fanning chuqur ildizini o`rganish uchun uning "tortish qonuni"dagi toifalarini hodisa va jarayonlarini aniqlash masalasi turadi. Pedagogika, shu jumladan o'z predmeti bo'yicha ijtimomiylashuv ham ushbu jarayonni o'ziga xos tarzda, uning kontseptual talqinida tasvirlashi kerak. Ijtimoiylashuvni pedagogik jarayon sifatida tavsiflab, uning asosiy tarkibiy qismlari: subyekt va obyektning maqsadi, mazmuni, vositalari, funktsiyalari haqida o'ylash kerak.
Ijtimoiylashuv jarayonining mazmuni , bir tomondan, jamiyat madaniyati va psixologiyasi, ikkinchi tomondan, bolaning ijtimoiy tajribasi bilan belgilanadi. Pedagogika uchun ijtimoiylashuv tarkibining ushbu tomonlarining o'zaro munosabatlarini o'rganish, muayyan yoshdagi bola, ma'lum bir jamiyat a'zosi bo'lgan ma'lum bir guruh a'zosi uchun ularning ahamiyati darajasini aniqlash va asoslash muhim ahamiyatga ega.
Ijtimoiylashuv, shaxsning shakllanishini belgilaydigan jarayon sifatida, go'yo ikkita rejani o'z ichiga oladi:
1) etarli darajada uyushmagan va boshqariladigan keng ijtimoiy ta'sirlar (ommaviy axborot vositalari, mintaqa an'analari, maktab, oila);
2) o'zlarining ijtimoiy shakllanishidagi natijalari bilan seziladigan o'z-o'zidan paydo bo'ladigan namoyishlar (o'zgaruvchan munosabat, baholarning, qarashlarning, hukmlarning o'zgarishi, ularning rasmiy ta'lim yo'nalishidan farqini aniqlash).
Avtoritar ta'lim tizimi tarbiyaning barcha kamchiliklarini o'z-o'zidan paydo bo'lgan, tashqi ta'sirlarda, "burjua mafkurasi", "o'tmish qoldiqlari", "ko'cha" ning zararli ta'sirida ayblashi bejiz emas. Umumjahon qadriyatlari qulashi, yagona ta'lim tizimi va shafqatsiz davlat nazorati to'g'risida ommaviy axborot vositalarida, nashriyotda va bo'sh vaqtlarida juda ko'p shikoyatlar tinglanmoqda . Ammo chindan ham o'qimishli odam, avvalambor, hayotiy sharoitlarni o'zi tushunishga faol intilishi, noqulay ta'sirlarga qarshi tura olishi, ya'ni u etarli darajada ijtimoiylashganligi bilan ajralib turadi.
Ijtimoiylashuv jarayonini pedagogik hodisa sifatida tahlil qilish uning mazmunini bir qator o'zaro bog'liq tarkibiy qismlarni o'z ichiga olgan tuzilma sifatida taqdim etishga imkon beradi.