2-ma’ruza. Ideal gaz qonunlari. Gaz holati tenglamalari. Boyl-Mariott, Sharl va Gey-Lyussak qonunlari reja

b
-ning ham nisbiy qiymati kattalashadi. Aksincha xajm katta 
bo„lganda, (past bosim va yuqori temperaturalarda) 
a/V
2
nisbat kichik bo„ladi va V-ning qiymati 
kattaligi sababli 
b
-ni hisobga olmasa ham bo„ladi. Katta xajm va kichik bosimlarda Van-Der-
Vaalg„s tenglamasining bu ikki ahzosining ahamiyati qolmaganligi sababli yuqoridagi tenglama 
ideal gazning xolat tenglamasiga aylanadi. 
Gazlarning molekulyar kinetik nazariyasiga quyidagi prinsiplar asos qilib olingan: 
1.
Gaz zarrachalari to„xtovsiz betartib xarakatda bo„ladi. Zarrachalar bir yo„nalishda 
xarakatlanmaydi. Ularning hamma yo„nalishlarida xarakatlanish extimolligi bir xil. 
2.
Zarrachalar xarakatlanayotganda elastik sharlar qonuniga movofiq bir-biriga va 
idish devorlariga uriladi; bu to„qnashuvlarda energiya almashinuvi sodir bo„lmaydi. 
3.
Zarrachaning bir to„qnashuvdan ikkinchi to„qnashuvga o„tgan yo„li (erkin 
xarakatlanish masofasi) zarrachaning o„lchamlaridan ancha katta bo„ladi. SHu 
sababli zarrachaning massasi 
m 
bo„lgan matematik nuqtalar sifatida qarash 
mumkin. 
Kinetik nazariyaga ko„ra gaz bosimini zarrachalarining idish devorlariga urilishining 
yig„indisi deyish mumkin. Umuman olganda, gaz molekulalari turlicha tezlik bilan 
xarakatlanadi, lekin har qaysi gaz uchun muayyan temperaturada molekulalarning o„rtacha 
arifmetik tezligi o„zgarmas kattalikdir. O„rtacha arifmetik tezlik 
i
a
 
berilgan temperaturadagi 
molekulalar tezliklari yig„indisini barcha molekulalar soniga bo„lish yo„li bilan topiladi:
 
 
__ 
i
a
 = 
i
1
+
i
2
+
i