2-ma’ruza. Ideal gaz qonunlari. Gaz holati tenglamalari. Boyl-Mariott, Sharl va Gey-Lyussak qonunlari reja

---

2-ma’ruza. Ideal gaz qonunlari. Gaz holati tenglamalari. 
Boyl-Mariott, Sharl va Gey-Lyussak qonunlari 
REJA. 
1. Moddalarning agregat holatlari haqida tushuncha. 
2. Gazlar va gaz holat tenglamalari. 
3. Gazlarning kinetik nazariyasi va gaz molekulalarining tezligi.
Moddalar uch agregat holatda gaz, suyuqlik va qattiq holatda bo‟ladi. Gaz, suyuq 
va qattiq moddalarning bir-biridan farqi ularning molekulalari orasidagi masofada va ulardagi 
molekulalararo ta‟sirning tabiati bilan kuchidadir.
Gazlarning molekulalari orasidagi masofa katta, molekulalarning o‟zaro ta‟sir kuchi esa 
kichik bo‟ladi. SHuning uchun gazlar katta hajmni egallashga intiladilar. Suyuqlik molekulalari 
orasidagi masofa gazlarnikiga qaraganda ancha kichik, molekulalarning ta‟sir kuchi ancha 
kattadir. SHu sababli suyuqliklarning shakli o‟zgarsa ham hajmi o‟zgarmaydi, chunki 
molekulalar orasidagi ta‟sir kuchi shaklini saqlashga etarli emas. O‟zgarmas sharoitda qattiq 
moddalarning hajmi ham, shakli ham o‟zgarmas bo‟ladi, chunki ularining molekulalari odatda 
bir-biriga nihoyatda yaqin joylashgan va ularni o‟zaro ta‟sir kuchi katta bo‟ladi. Demak, 
moddaning agregat holatini o‟zgaritirish uchun uning molekulalari orasidagi masofani va 
ularning o‟zaro ta‟sir kuchini o‟zgartirish kerak. Bu bosim va temperaturani o‟zgartirilishi bilan 
amalga oshiriladi.
Gazlarda ro‟y beradigan hodisalar suyuq va qattiq moddalarda sodir bo‟ladigan 
hodisalarga qaraganda oddiyroq bo‟ladi. SHuning uchun moddalarning agregat holatini 
o‟rganish gazlardan boshlanadi.
Ideal gaz holat tenglamasi.
Gazning bosimi (P) Hajmi (V) va temperaturasi (T) orasidagi matematik bog‟lanish ya‟ni (P), 
(V), (T) 

0 shu gazning holat tenglamasi deb ataladi. Ideal gazning holat tenglamasini turli 
vaqtda Klapeyron (1834 ) bilan D.I.Mendeleev (1874) keltirib chiqargan. 
1 mol gaz uchun:
PV 

RT 
n mol gaz uchun esa: 
PV 

nRT 
P- bosim, V-n mol gaz Hajmi n-mollar soni: R-universal gaz doimiysi: T- absolyut 
temperatura.
Mendeleev-Klapeyron tenglamasi gazlarga oid bir necha Qonuniyatlarni keltirib chiqargan.