2-ma’ruza. Ideal gaz qonunlari. Gaz holati tenglamalari. Boyl-Mariott, Sharl va Gey-Lyussak qonunlari reja

3
+…+
i
n
 
 
 
 
 
 
 
n 
Hisoblashlarda, ko„pincha, o„rtacha kvadratik tezlikda foydalanishga to„g„ri keladi. 
O„rtacha kvadratik tezlik 
i
-molekulalar tezliklari kvadratining yig„indisini barcha molekulalar 
soniga bo„lib, olingan natijani kvadrat ildizdan chiqarish yo„li bilan topiladi: 
 
i = i
2
1
+
i
2
2
+
i
2
3
+…+
i
2
n
 
n 
Gazdagi molekulalarning betartib xarakatiga mexanik qonunlarini tadbiq etib, bosim 
bilan xajmni gaz molekulalari xarakatining o„rtacha kvadratik tezligi bilan bog„laydigan asosiy 
tenglama olingan: 
PV = 1 N
mu
-2

3 
bunda 
N
- gazdagi molekulalar soni,
m
- molekula massasi.
Bu tenglama mol gaz uchun quyidagicha yoziladi: 
PV = 1 N
0
mu
-2
 
 

---

3 
bunda 
N
0
 
- Avogadro soni. 
Bu tenglamadan foydalanib, ideal gazlarga oid barcha qonunlarni keltirib chiqarish, 
molekulaning kinetik energiyasini, gaz molekulalarining o„rtacha xaraktalanish tezligini va 
boshqa kattaliklarning hisoblab topish mumkin. 
Gazlar aralashmasi. Tabiatda va texnikada, ko„pincha, gazlar aralashmasi bilan ish 
ko„rishga to„g„ri keladi. Masalan, o„simlik va hayvonlar havodan nafas oladi, havo esa gazlar 
aralashmasidir. Tuproqdagi havo ham azot, kislorod, argon, uglerod (VI-oksid) kabi gazlar 
aralashmasidan iborat. Gazlar aralashmasida past va o„rtacha bosimlarda har qaysi gaz o„zining 
xossalarini saqlab qoladi. Gaz aralashmalari uchun parsial bosimlar qonuni (Dalg„ton qonuni) 
katta ahamiyatga ega: 
Gazlar aralashmasining umumiy bosimi uning tarkibiga kiruvchi gazlar parsial 
bosimlarining yig„indisiga teng. Aralashma tarkibiga kiruvchi har qaysi gaz aralashma turgan 
xajmni egallaganda qancha bosim ko„rsatsa, shu bosim ana shu gazning parsial bosimi deyiladi. 
Bu qonun quyidagicha ifodalanadi: