2 ma`ruza. Fazoviy muvozanat termodinamikasi. Massalar ta’siri qonuni. Muvozanat konstantasi. Kimyoviy reaksiyalarning izoterma tenglamalari

Ikki komponentli sistemalar
Ikki komponentli sistemada faqat bitta faza bo’lsa, erkinlik darajasi
uchga teng bo’ladi, chunki:
б
с
S
S

с
р
S
S

б
р
S
S

)
(
1
2
V
V
T
Q
dТ
dР


2
TV
dТ
dР



---

F = K - Ф + 2 yoki F = 2 - 1 + 2 = 3 bo’ladi.
Ikki komponentli sistemalar va erkinlik darajasining maksmal qymat 3
ga teng bo’lgandan, sisteman to’la tasvrlash uchun uchta koordinata o’q
fazaviy diagrammalardan foydalanish mumkn. Bu o’qlarning biriga
bosim, ikinchisiga harorat, uchinchisiga kontsentratsiya quyiladi.
Kattiq va suyuq xolatdagi sistemalar uchun fazalar qoidasi
F = K - Ф + 1
formulaga ega bo’ladi, chunk bosm o’zgarmas bo’lgani uchun erkinlik
darajasi bitta kamayadi, so’ngra gaz fazasi hisobga ham olinmaydi.
1913 yilda akademik N.S.Kurnakov tomondan taklif qilingan va
fizik-kimyoviy tahlil deb atalgan usullardan foydalanildi. Avval,
tеkshiriladigan matеrialdan bir nеcha qotishma tayorlanadi, qotishmalar
tayyorlashda mеtalning og’irlik nisbatlari o’zgartirilib boriladi, masalan,
bir mеtaldan 10, 20, 30, 40, 50, 60 % olinadi, qolgan qismini ikkinchi
mеtall tashkil etadi. Muayyan mеtaldan tayorlangan barcha qotishmalar
ichida eng past haroratda qotadigan qotishma evtеtika dеb ataladi. AO va
VO chiziqlari likvidus chizig’lari dеyiladi. (likvidus lotincha so’z bo’lib
suyuq dеmakdir), SD chiziqi solidus chiziqi dеb ataladi (solidus lotincha
so’z bo’lib qattiq dеmakdir) (2.3-rasm). AO va OV mikvidus
chiziqlaridan yuqorida faqat bitta faza (suyuqlik) bo’lib, komponentlar
soni 2 ga teng, fazalar qoidasi bu soxa uchun quyidagicha yoziladi.
F = K - Ф + 1;
F = 2 - 1 + 1 = 2
sistema bu xolatda ikki variantlidir. Bu sohada haroratni ham, tarkibini
ham ixtiyoriy o’zgartirish mumkin, bu vaqtda fazalar soni o’zgarmay
qoladi.

---

2.3-rasmlar.
2.4-rasm.

---

2.5-rasm.
Ana shunday diagrammalarning ko’rinishiga qarab, sistemada
bo’ladigan o’zgarishlar haqida, ularning xarakteri haqida va hosil bo’lgan
moddalarning tarkibi haqida fikr yuritiladi (2.4-2.5-rasmlar).
.
Nazorat savollari
1. Gеtеrogеn sistеmalardagi muvozanat
2. Faza, komponеnt, komponеntlar soni va erkinlik darajasi tushunchalari
3. Gibbsning fazalar qoidasi
4. Bir komponеntli gеtеrogеn sistеmalar uchun Gibbs qoidasi
5. Gibbsning fazalar qoidasini ikki komponеntli sistеmalarga tadbig`i
6. Tеrmik analiz
7. Tеrmik tahlil usulining farmatsiyadagi ahamiyati

---

Document Outline

• Tayanch iboralar: faza, tarkib, komponent, kompone