2-Maruza Biosfera. Tabiiy resurslar, ulardan oqilona foydalanish va atmosfera muhofazasi. Suv va Tuproq resurslari va uni muhofazasi. O‘simlik, hayvonot dunyosi va ularni muhofaza qilish

azotning aylanishi
deyiladi. 
Uglerodning aylanishi 
Uglerod atomlari tirik orgnaizmlarda molekulalar shaklida topiladi. Uglerod tuproq 
gumusining muhim tarkibiy qismi bo‘lib, qaysiki o‘lgan organizmlarning qoldiqlarida shakllanadi va 
u atmosferaga karbonat angidrid gazi CO 
2
shaklida chiqadi. Uglerod aylanishi qanday qilib uglerod 
molekulalari tirik va notirik dunyo o‘rtasida harakatlanishini tasvirlabberadi. Uglerod tsikli 
produtsentlarning fotosintez davomida havodan CO 
2 
ni olishidan boshlanadi. Produtsentlar
energiyaga boy bo‘lgan glyukoza molekulalarini hosil qilish uchun CO 
2
gazi, suv va quyosh 
nurlaridan foydalanadi. Energiya nafas olish davomida bu molekulalardan kimyoviy jarayonlar 
orqali chiqariladi, ya‘ni hujayrani energiya bilan ta‘minlashga yordam beradi. Nafas olishda kislorod 
olinadi va CO 
2 
gazi chiqariladi.Fotosintez jarayonida SO 
2 
gazidan foydalaniladi va kislorod 
ajratiladi. Bu ikki jarayon Yer yuzida uglerodning aylanishiga yordam beradi.
1 

---

1
Peter Rillero, Dinah Zike Ecology, 2005 ( 44- 49- betlar) 
The Cycles of Matter 
Imagine an aquarium containing water, fish, snails, plants, algae, and bacteria. The tank is sealed so 
that only light can enter. Food, water, and air cannot be added.Will the organisms in this environment 
survive? Through photosynthesis, plants and algae produce their own food. They also supply oxygen 
to the tank. Fish and snails take in oxygen and eat plants and algae. Wastes from fish and snails 
fertilize plants and algae. Organisms that die are decomposed by the bacteria. The organisms in this 
closed environment can survive because the materials are recycled. A constant supply of light energy 
is the only requirement. Earth‘s biosphere also contains a fixed amount of water, carbon, nitrogen, 
oxygen, and other materials required for life. These materials cycle through the environment and are 
reused by different organisms.