2. Makroiqtisodiyot fanining tadqiqot usullari. “Resurslar- tovarlar va xizmatlar” hamda “daromadlar –xarajatlar”ning doiraviy oqimi modeli

Qisqacha xulosalar

To’lov balansi – mamlakatning dunyoning boshqa davlatlari bilan bo’lgan savdo va moliyaviy operatsiyalari aks ettirilgan hujjat. U ikki qismdan, joriy operatsiyalar va kapital harakati balansidan tashkil topgan.

Savdo balansi mamlakatning joriy tashqi savdo operatsiyalari bo’yicha tushumlar va xarajatlarni aks ettiradi. Mamlakat eksporti uning importidan ko’p bo’lsa joriy operatsiyalar balansi musbat qoldiqli bo’ladi.

Joriy operatsiyalar balansidagi o’zgarishlar ichki ishlab chiqarish va o’z navbatida ichki bandlilik bilan bog’liq.

Kapital harakati balansi aktivlarni sotish va sotib olish bo’yicha barcha xalqaro bitimlarni xarakterlaydi. Aktivlarni sotib olish xorijiy valyutaning chiqib ketishini, sotish esa kirib kelishini anglatadi.

Har qanday xalqaro bitimlar to’lov balansida ikki bir-birini muvozanatlovchi yozuv ko’rinishida qayd etilgani uchun hamjoriy operatsiyalar balansi va kapital harakati balansi qoldiqlari 0ga teng bo’ladi.

To’lov balansi taqchilligi rasmiy zahiralarning qisqarishi hisobiga qoplansa uning aktiv sal’dosi rasmiy zahiralarning o’sishiga olib keladi.

Qayd etilmagan valyuta kursi sharoitida tqldov balansi valyuta kursining o’zgarishi hisobiga muvozanatlashadi.

Milliy valyutasi jahon iqtisodiyotida zahira valyutasi hisoblanmaydigan mamlakatlar Markaziy banklaridan rasmiy valyuta zahirasi cheklanganligi tufayli to’lov balansining uzoq muddatli taqchilligi bu rezervlarning sarflab bo’linishiga olib keladi. Bunday hollarda to’lov balansini makroiqtisodiy tartibga solinadi.

Qayd etilgan valyuta kursi tizimida to’lov balansini tartibga solish uchun tashqi savdo siyosati, pul kredit va fiskal siyosat vositalaridan foydalaniladi.