2. Makroiqtisodiyot fanining tadqiqot usullari. “Resurslar- tovarlar va xizmatlar” hamda “daromadlar –xarajatlar”ning doiraviy oqimi modeli

4. O’zbekiston Respublikasi byudjet-soliq siyosati va uning xususiyatlari.

Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan fiskal siyosatni yanada takomillashtirish, soliqlar va byudjet xarajatlaridan iqtisodiyotni barqaror o’stirishni rag’batlantirishning amaliy vositalari sifatida foydalanish borasida chora-tadbirlar belgilanayotganda bugun jahon iqtisodiyotida yuzaga kelgan va mamlakatimiz iqtisodiyotiga ham o’z ta’sirini o’shtkazayotgan jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozini hisobga olish zarur bo’ladi.

Mamlakatimiz iqtisodiyoti jahon xo’jalik va iqtisodiy-moliyaviy tizimiga integratsiyalashgan bir sharoitda jahon moliyaviy inqirozi, avvalo uning oqibatlari bizga ham salbiy ta’sir ko’rsatmoqda.

Bu ta’sirlar quyidagilar:

• 
  jahon bozorida talabning pasayishi natijasida O’zbekiston eksport qiladigan mahsulotlarga talab vaularning narxi tushib ketishi( natieada eksport uchun mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalarning moliyaviy-iqtisodiy holati yomonlashadi;
  
• 
  mamlakatimizga investitsiya qilishi mumkin bo’lgan potensial xorijiy investorlar moliviy ahvolining yomonlashuvi natijasida xorijiy investitsiyalar miqdorining ehtimol tutilgan pasayishi.
  

Mamlakatimiz iqtisodiyotini tubdan tarkibiy o’zgartirish va diversifikatsiya qilish, qisqa muddatda biz uchun mutlaqo yangi, lokomotiv rolini bajaradigan tarmoqlarni barpo etish, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash dasturlarini amalga oshirish, zamonaviy bozor infratuzilmasini shakllantirish borasida o’z vaqtida boshlangan, chuqur o’ylangan va uzoq istiqbolga mo’ljallangan ishlar natijasida keyingi yillarda eksport sohasida katta yutuqlar qo’lga kiritildi.

Investitsiyalar hajmining qisqarishiga yo’l qo’ymaslik iqtisodiyotning barqaror rivojlanishi shartlaridan biridir.

Bu chora tadbirlar sanoat tarmoqlarini barqaror rivojlantirish, sanoat ishlab chiqarishinig YAIMdagi ulushi orttirish, tejamkor texnologiyalar joriy qilish uchun moliyaviy resurslarni kengaytirish, mahsulot tarnnarxini pasaytirish imkonini beradi.

Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida milliy iqtisodiyotni barqaror rivojlantirishda ishlab chiqarishni mahalliylashtirish dasturini kengaytirish katta o’rin tutadi. Respubliukamizda inqirozga qarshi dastur doirasidagi loyihalar hajmini 3-4 barobar ko’paytirish mo’ljallanmoqda.
2019 yilning 1 yanvarigacha ish haqidan daromad solig’i qo’yidagi to’rt shkala bo’yicha ushlab qolinmoqda.

Agar eng kam ish haqi yanvardan 202 730 so’m bo’lishini hisobga olsak, eski tizimda qolganida, quyidagicha ushlanmalar sodir bo’lar edi.

202 730 so’mgacha qismidan: (Daromad solig’i – 0 so’m (0 foiz)) + (Ijtimoiy sug’urtaga ajratmalar – 16 218 so’m (8 foiz)). Jami: 16 218 so’m.

202 730 so’mdan 1 013 650 so’mgacha qismidan. 810 920 so’mdan: 7.5 (daromad solig’i) + 8 (ijtimoiy sug’urtaga ajratma) = 15.5 foiz. Jami: 125 693 so’m.

1 013 650 so’mdan 2 027 300 so’mgacha qismidan. 1 013 650 so’mdan: 16.5 (Daromad solig’i) + 8 (ijtimoiy sug’urtaga ajratma) = 24.5 foiz. Jami: 248 344 so’m.

2 027 300 so’mdan ortiq qismidan: 22.5+8= 30.5 foiz ushlanib qolingan bo’lardi.

Mana shu formula yordamida hisoblangan ish haqi va undan ushlanmalarni qaraymiz:

Endi yangi tizim bo’yicha xuddi shu oyliklarni ko’rib chiqamiz.

Ko’rinib turibdiki, ayniqsa, kattaroq oyliklarda ish haqidan ushlanmalarning ulushi sezilardi darajada kamaygan. Masalan, o’rtacha oyiga 3 million so’m oylik hisoblanadigan xodim avvalgiga nisbatan 300 ming so’mdan ko’proq qo’shimcha sof daromadga ega bo’lmoqda.