2. Makroiqtisodiyot fanining tadqiqot usullari. “Resurslar- tovarlar va xizmatlar” hamda “daromadlar –xarajatlar”ning doiraviy oqimi modeli

Y=C+I+G+Xn

C=a+b(1-t) x Y

Xn=g+m’Y
Agarda (2) va (3) tenglamalarni asosiy makroiqtisodiy ayniyatga qo’yib, yechsak quyidagi yechimga ega bo’lamiz:

1

Y= ------------------- (a+I+G+g)

1(1-b(1-t)+m’

Bu yerda: 1 / 1(1-b(1-t)+m’ ochiq iqtisodiyotda davlat xarajatlar mul’tiplikatori.

Muvozanatli daromadlar darajasiga soliqlarni kamaytinish ham mul’tiplikativ ta’sir ko’rsatadi. Soliqlar miqdorini ΔT ga kamaytirsak, tasarrufdagi daromad darajasi ΔT ga oshadi. Iste’mol xarajatlari mos tarzda ΔTx b (bu yerda b-iste’molga chegaraviy moyillik) miqdorga oshadi va u rejalashtirilgan xarajatlar egri chizig’ini yuqoriga siljitadi, milliy ishlab chiqarish hajmini esa ΔU ga oshiradi.

Soliq mul’tiplikatsiya samarasi davlat xarajatlari singari soliqlarning bir marta o’zgarishi oqibatida iste’molning bir necha bor o’zgarishiga boqliq.

T↓(ΔT) Yd↑ (ΔYd= -ΔT) C↑ (ΔC=b(-ΔT)) E↑ (ΔE=b(-ΔT))  Y↑ (ΔY=b(-ΔT) C↑ (ΔC=b(b(-ΔT)) E↑ (ΔE=b²(-ΔT)) Y↑ (ΔY=b²(-ΔT)) 

C↑ (ΔC=b(b²(-ΔT))) va h.k.

Demak, soliq mul’tiplikatorini quyidagicha tasvirlash mumkin: