|
Nazorat va muhokama uchun savollar
1.Milliy iqtisodiyotni tahlil qilish uchun foydalaniladigan ko’rsatkichlardan qaysilari makroiqtisodiy ko’rsatkichlar hisoblanadi?
2.Qo’shilgan qiymat, yakuniy mahsulot, oraliq mahsulot ko’rsatkichlarini tavsiflab bering.
3. Nima uchun YAIM ko’rsatkichini qayta hisoblashdan ehtiyot bo’lish zarur va bunga qanday erishiladi?
4. YAIMni xarajatlar bo’yicha hisoblashda qo’llaniladigan komponentlar tarkibini sanab o’ting.
5. O’zbekiston Respublikasida YAIMning ishlab chiqarish strukturasiga tahliliy sharh bering.
5. YAIMni taqsimot usulida aniqlashda MHTning yangi talqinida keltirilgan hamda iqtisodiy adabiiyotlarda qo’llab kelinayotgan uslublardagi farqlarni tushuntirib bering.
6. YAMD ko’rsatkichi qanday hisoblanadi va YAIM ko’rsatkichidan nimasi bilan farq qiladi?
7. SHD, SHTD, YAMTD ko’rsatkichlari o’rtasidagi bog’liqlik va farqlar nimada?
8. Baholar indekslarini va real YAIM ni hisoblash zaruratini asoslab bering?
9. YAIM deflyatori va iste’mol narxlari indeksi ko’rsatkichlarining farqlarini izohlang.
Asosiy adabiyotlar
Mirziyoyev SH.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bag’ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo’shma majlisidagi nutq. / Toshkent:-O’zbekiston. 2016.-56 b.
Mirziyoyev SH.M. “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak”. - T.: O’zbekiston. 2017.-104 b.
Karimov. I.A. “Bosh maqsadimiz – keng ko’lamli islohotlar va modernizatsiya yo’lini qat’iyat bilan davom ettirish". – T.: O’zbekiston, 2013.
Vechkanov G.S., Vechkanova G.R. Makroekonomika.2-e izd. -SPb.: Piter, 2010, 7-14 s.s.
Mariganova ye.A., SHapiro S.A. Makroekonomika. Ekspress kurs.: uchebnoye posobiye- M.: KNORUS, 2010, 10-28 s.s.
Samuel’son, Pol E., Nordxaus, Vil’yam D. Makroekonomika,18-e izd.: per. s angl,-M.: OOO «I.D. Vil’yams», 2009, 29-57 s.s.
Abel’ E., Bernanke B. Makroekonomika. 5-e izd.- SPb.: Piter, 2008, 25-52
Ishmuhamedov A.E., Djumayev Z.A, Jumayev Q. X. Makroiqtisodiyot. (O'quv qo'llanma).-T.: O'zbekiston Yozubchilar uyushmasi Adabiyot jamg'armasi nashriyoti, 2005. , 9-17 b.b.
Tarasevich L.S., Grebnikov P.I., Lusskiy A.I. Makroekonomika:Uchebnik.- 6-e izd. , ispr. i dop. –M.: Vissheye obrazovaniye», 2006, 12-28 s.s.
Djumayev Z.A. “Makroiqtisodiyot” fanidan O’quv-uslubiy majmua.-Toshkent: Iqtisodiyot.-2010 y. – 598 bet.
MAVZU. “MAKROIQTISODIYOT” FANIGA
KIRISH
akroiqtisodiyot yalpi ishlab chiqarishining barqaror o‘sishini, resurslaming to‘liq bandliligini, inflyatsiyaning past sur’atlarini va to‘lov balansining muvozanatini ta’minlash nuqtai nazaridan mamlakat iqtisodiyotini bir butun holda tadqiq qiladi va uni makroiqtisodiy tartibga solishning iqtisodiy mexanizmlarini o‘rganadi.
Zamonaviy makroiqtisodiyotning asosiy belgisi va afzalligi - bu jamiyatdagi jarayonlarda mavjud resurslarni cheklanganlarini qayd etib, ularni tejab ishlatish, farovonlikni oshirish yo‘llarini asoslab berish hisoblanadi.
Makroiqtisodiyot fani - turli moddiy, moliyaviy, mehnat va boshqa tur boyliklarni bir mamlakatdagi barcha resurslar doiraviy aylanishini, ularni samarali ishlatilishini, iqtisodiy o‘sish barqarorligini, ya’ni milliy iqtisodiyotni rivojlanishini umumiy holda o‘rganadi.
Makroiqtisodiyot fanining ahamiyati nafaqat davlat boshqaruvida umumiqtisodiy siyosatni olib borishi va yo‘nalishlarini ishlab chiqish uchungina, balki alohida tadbirkorlar, korxonalar, uy xo‘jaliklari, oddiy fuqarolar faoliyatida ham zarur.
1. Makroiqtisodiy maqsadlar turlicha bo‘lsada, ular o‘rtasida ma’lum bog’liqliklar mayjud. Ayrim turdagi maqsadlar bir birlarini to‘ldirishlari mumkin bo‘lib, bir turdagi maqsadga erishish ikkinchi turdagi maqsadga erishishga sabab bo‘lishi mumkin.Ammo yana bir tur maqsadlar borki, bunda asosan bir maqsadga erishishda ikkinchi maqsad to‘sqinlik qiladi. Fillips egri chizig’iga asosan, inflyatsiya sharoitida narxlar darajasini barqarorlashtirishga erishish maqsadi t o‘la bandlikka erishish maqsadiga qisqa muddatli davrda eid keladi, chunki inflyatsiyaning o‘sish sur’ati qisqa muddatli davrda nerxlarning o‘sishiga olib keladi.
Savollar:
Makroiqtisodiy siyosatning asosiy maqsadi nima?
Makroiqtisodiy siyosatning bir birini to‘ldiruvchi maqsadlariga misol keltiring.
Quyida “Resurslar-tovarlar va xizmatlar” hamda “daromadlar - xarajatlar”ning davlat aralashuvi mavjud iqtisodiyotdagi doiraviy aylanishi modeli keltirilgan
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Quyidagi jadvalda keltirilgan raqamlarda ifodalangan nomlarni toping.
9.
11. 12.
13.
14.
15.
16.
2-MAVZU. ASOSIY MAKROIQTISODIY KO’RSATKICHLAR VA ULARNI HISOBLASH
M
illiy iqtisodiyotda ishlab chiqarish, xizmat k o‘rsatish hajmi va ulaming o‘sishi bir qator ko‘rsatkichlar tizimi orqali makroiqtisodiy darajada aniqlanib, tahlil qilinadi. Makroiqtisodiy k o‘rsatkichlar orqali butun iqtisodiyotning holati uning o‘sishi yoki orqaga ketishi tahlil qilinib, xulosa chiqariladi. Ular yordamida davlat o‘z iqtisodiy siyosatini belgilaydi. Makroiqtisodiy k o‘rsatkichlar tizimi, YalMni uning harakatining barcha bosqichlarida, ya’ni ishlab chiqarish, taqsimlash, qayta taqsimlash va natijada foydalanish bosqichlarida ko‘rgazmali shaklda aks ettirishga imkon beradi.
Makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar tizimi mavjud resurslar va ulardan foydalanishning mos kelishi (tengligi) kuzatilganda, mamlakatdagi umumiy iqtisodiy muvozanatlik holatini aks ettiradi.
Muayyan mamlakat iqtisodiy holatini ifoda etuvchi ko‘rsatkichlar makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar deb yuritiladi. Makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar miqdor va sifat ko‘rsatkichlariga guruhlanadi. Makroiqtisodiy miqdor ko‘rsatkichlari muayyan mamlakatlar iqtisodiyotini ifodalasa, sifat ko‘rsatkichlari mazkur mamlakatlar iqtisodiyotini nisbiy jihatdan aks ettiradi. Makroiqtisodiy miqdor ko‘rsatkichlariga kuyidagi ko‘rsatkichlar kiradi : Yalpi ichki mahsulot (YaIM), sof ichki mahsulot (SIM), milliy daromad (MD), shaxsiy daromad (ShD), ixtiyordagi daromad (ID) va boshqalar. Makroiqtisodiy sifat ko‘rsatkichlariga kuyidagi ko‘rsatkichlar kiradi : inflyatsiyaning o‘sish sur’atlari, ishsizlik darajasi, aholining ish bilan bandlik darajasi, aholi jon boshiga to‘g’ri keladigan yalpi ichki mahsulot va boshqalar.
Bu ko‘rsatkichlar iqtisodiy tizimning umumiy holatini ifodalab, ijtimoiy ishlab chiqarishdagi barcha qatnashuvchilarning (korxona, tarmoq, mintaqa, davlat) faoliyatlari natijasida aniqlanadi. Ular mamlakatning iqtisodiy imkoniyatlarini, uning ijtimoiy - iqtisodiy rivojlanish istiqbollarini narxlash uchun ishlatiladi.
YalMni aniqlashda ishlab chiqarish, xarajatlar, daromadlar usullaridan foydalaniladi. Mamlakat makroiqtisodiy holatini ifoda etuvchi ko‘rsatkichlar sifatida sof ichki mahsulot, milliy daromad kabi ko‘rsatkichlar ham qo‘llaniladi.
Milliy iqtisodiyotdagi ishlab chiqarish hajmini makroiqtisodiyotda natural birliklarda amalda o‘lchash mumkin emas, chunki bu yerda bir - biri bilan solishtirib bo‘lmaydigan millionlab nomdagi tovar va xizmatlar birgalikda o‘rganiladi.
Narxlarning makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarga ta’sirini inobatga olgan holda nominal va real YaIMlar ajratiladi hamda bu k o‘rsatkichlar bir biriga deflyator yoki iste’mol narxlari indeksi orqali bog’langan bo‘ladi.
1. Jadval ma’lumotlari bo‘yicha quyidagilarni hisoblang:
xarajat oqimlari bo‘yicha YaIM hajmi;
daromad oqimi bo‘yicha YaIM hajmi (MHTning eski talqiniga ko‘ra); v) SIM hajmi; g) MD hajmi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
