2. Makroiqtisodiyot fanining tadqiqot usullari. “Resurslar- tovarlar va xizmatlar” hamda “daromadlar –xarajatlar”ning doiraviy oqimi modeli

17.1.-jadval

Mamlakat to’lov balansining taxminiy ko’rinishi (raqamlar shartli)

Moddalar nomi	Kredit (+) yoki eksportdan tushumlar	Debet (-) yoki import uchun xarajatlar	Sof kredit yoki sof debit
Joriy operitsiyalar xisobi
Tovarlar	+185	-260	-75
Tashki savdo balansining koldig’i			-75
Xizmatlar	+85	-97	-12
Investitsiyalardan daromadlar (foizlar va divedentlar)	+28	-20	+8
Transfert kurinishidagi pul o’tkazmalari	+10	-18	-8
Joriy operatsiyalar buyicha balansning qoldig’i			-87
Kapital xarakatning hisobi
Investitsiyalar va boshqa o’rta va uzoq muddatli kapital	+150	-87	+63
Kapital harakati balansining qoldig’i			+63
Joriy operatsiyalar va kapital harakati buyicha balansning qoldig’i			-24
Rasmiy zahiralar (oltin, XFVdagi zahiralar)	+24		+24

To’lov balansida barcha iqtisodiy bitimlar ikkita katta guruhga bo’linadi: joriy operatsiyalar va kapital harakati bilan bog’liq operatsiyalar (18.1.-jadval). SHunga ko’ra to’lov balansi struktarasi ham ikki qismdan iborat:

1. Joriy operatsiyalar hisobi;

2. Kapital harakati hisobi.

Joriy operatsiyalar hisobida mahsulotlar va xizmatlar eksporti «plyus», import esa «minus» ishoralari bilan belgilanadi. YA’ni, joriy operatsiyalar hisobida ichki mahsulotlar eksporti kredit, aksincha mamlakatga mahsulotlar olib kelish - import esa debet sifatida ko’rsatiladi. CHunki, mahsulotlar eksporti xorijiy valyuta ishlab topib, mamlakat valyuta zahirasini boyitsa, import esa mamlakatdan valyuta chiqib ketishiga olib keladi. Bu esa o’z navbatida mamlakat valyuta zahirasini kamaytiradi.