2-lektsiya To’qimachilik sanoati korxonalari va ularga qo’yilgan talablar Reja

Zamonaviy to‘qimachilik korxonalariga qo‘yiladigan talablar
Zamonaviy to‘qimachilik korxonalari yuqori texnologiyali xom-ashyoni qayta ishlash jarayonlaridan foydalanishi lozim.
Zamonaviy to‘qimachilik korxonalari mobil va ko‘p qirrali bo‘lishi kerak: ular bozor sharoitlarini hisobga olgan holda turli xil xom ashyo turiga tezda o‘tishlari va yangi mahsulot turlarini o‘zlashtirishlari kerak.
Texnologik jarayonlar va mahsulot sifati ko‘rsatkichlari onlayn tarzda boshqarilishi kerak.
Ishlab chiqarish sexlarida xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning xavfsiz va yuqori sifatli ishlashi uchun barcha zarur shart-sharoitlar yaratilishi lozim.
Korxonalar sanitariya-gigiena me’yorlarini va atrof-muhitni muhofaza qilishni ta’minlash uchun davolash muassasalarini ta’minlashlari lozim.


Ishlab chiqarish klasteri-iqtisodiyotga zamonaviy yondashuv
Mato yoki ipni qayta ishlaydigan, uni pardozlash va tikuvchilik ishlab chiqaradigan integrallashgan tarmoqlarni rivojlantirishga alohida e’tibor qaratish lozim. Yigiruv va to‘quv korxonalarini solishtirganda, bu tarmoqlar kam kapital xarajatli (taxminan 4 tonna kundalik ishlab chiqarish quvvatiga ega bo‘lgan korxona 10 mln AQSH dollarigacha) bo‘lib, ko‘lanilishida iqtisodiyoti yuqori darajada bilan ifodalanadi. Asosiy afzalliklardan biri, matoni bo‘yash va bezash uchun o‘z ishlab chiqarishimizning mavjudligi. Bu O‘zbekistonda ishlab chiqarish jarayonining muhim bosqichini minimal xarajatlar bilan nazorat qilish va amalga oshirish hamda ishlab chiqarish zanjirining tayyor mahsulotlarga yaqinligini ta’minlash imkonini beradi. YUqori sifatli mahalliy xom ashyolardan foydalanib, ushbu ishlab chiqarishlar yuqori qo‘shimcha qiymatga ega bo‘lib, eng katta eksport salohiyatiga ega va bugungi kunda to‘qimachilik sanoati aholini ish bilan ta’minlashda eng yuqori ko‘rsatkichlarga erishmoqda. Bu soha aslida ichki va tashqi bozorda yuqori va doimiy talabga ega bo‘lgan keng turdagi to‘qimachilik mahsulotlarini ishlab chiqarishi mumkin.
Dunyoda yigiruv fabrikalari hamkorligining turli variantlari mavjud. 2017 yilda O‘zbekistonda yigiruv korxonalari o‘rtasidagi hamkorlikning samarali versiyasini yaratish bo‘yicha tajriba o‘tkazildi. 2018 yildan boshlab xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarni tola xarid qilishdan tortib tayyor mahsulotlargacha birlashtiruvchi paxta va to‘qimachilik klasterini keng joriy etish yo‘lga qo‘yildi.
Paxta va to‘qimachilik klasterining sxematik diagrammasi rasm 3 da ko‘rsatilgan.
Bu klasterlarning ishlab chiqarish faoliyati paxta xom ashyosini chuqur qayta ishlashga qaratilgan.

Rasm.3. Paxta to‘qimachilik klasteri
Bosh-kompaniya xolding (masalan Klaster kabi), guruhlarini ya’ni, guruhlarni yakuniy tayyor mahsulotlar ishlab chiqarish uchun xom ashyo, qayta ishlash barcha bosqichlarida bir-birlari bilan o‘zaro bog‘langan kooperativ ishlab chiqarish birlashtiradi, Xolding sanoatni monopollashtirishga olib kelmasligi kerak. Katta xolding guruhlari o‘z brendlarini yaratishi va jahon bozorida raqobatlashishi osonroq. SHu bilan birga, nafaqat yangi bunday guruhlarni yaratish, balki to‘qimachilik sanoatida kichik korxonalarni yaratish, birinchi navbatda tayyor kiyim-kechak mahsulotlari, turli xil to‘qimachilik aksessuarlarini ishlab chiqarish uchun hech qanday to‘siq bo‘lmasligi kerak.
Buxoro viloyatida muvaffaqiyatli faoliyat ko‘rsatayotgan "Buxoro paxta tekstil klasteri" ko‘p tarmoqli paxta va to‘qimachilik klasterining faoliyat sxemasi (rasm 4) ko‘rsatilgan.



Rasm 4. Ko‘p tarmoqli paxta tekstil klasteri "Bukhara cotton textile claster" ning faoliyat sxemasi»

1 jadval
O‘zbekistonda paxta va to‘qimachilik klasterlari haqida ma’lumot

Regionlar	Faoliyat yuritayotgan	2019 yilda tashkil etilgan
Karakalpakistan respublikasi	1	1
Andijan viloyati	2	7
Buxaro viloyati	1	6
Djizak viloyati	1	2
Kashkadaryo viloyati	1	5
Sirdaryo viloyati	1	1
Navoiy viloyati	2	-
Namangan viloyati	1	6
Samarkand viloyati	1	4
Surxandaryo viloyati	2	4
Tashkent viloyati	1	5
Fargona viloyati	1	5
Xorazm viloyati	1	3
Respublika bo‘yicha	16	49

Nazorat savollari:

1. 
   To‘qimachilik sanoati qanday mahsulot turlarini ishlab chiqaradi?
   
2. 
   "Uzto‘qimachiliksanoat" uyushmasining tarkibiy bo‘linmalari nimalardan iborat?
   
3. 
   To‘qimachilik sanoatiga qo‘yilayotgan talablar qanday?
   
4. 
   Ip yigiruv fabrikalarida qanday vazifalar bajariladi?
   
5. 
   Paxta va to‘qimachilik klasterini yaratilishi kerakmi?
   
6. 
   Ko‘p tarmoqli paxta va to‘qimachilik klasterining xususiyati nimadan iborat?