2 laboratoriya mashg‘uloti muhitning yorug‘lik kuchini aniqlash nazariy ma’lumotlar

---

2 - LABORATORIYA MASHG‘ULOTI 

MUHITNING YORUG‘LIK KUCHINI ANIQLASH 

 

Nazariy  ma’lumotlar.

 

Muhitni  yoritilganlik  darajasi

  -  Quyosh  asosiy 

yorug‘lik manbai bo‘lib, Yer o‘z o‘qi va quyosh atrofida aylanishi tufayli sutkaning 

har  xil  soatlarida  va  har  xil  mavsumlarda  Yerda  yorug‘lik  kuchi  o‘zgarib  turadi. 

Shuningdek,  kishilar  sun’iy  yorug‘likdan  (elektr  lampochkasi,  sham,  olov  va 

boshqalardan) ham foydalanadi. 

 

Quyosh radiatsiyasining

 ko‘rinadigan nurlanishlari va uning o‘simlik uchun 

ahamiyati kattadir. Ma’lumki, quyosh nurlari ta’sirida o‘simlik hujayralarida gazlar 

hamda  azot  va  mineral  tuzlar  almashinuvi  o‘tadi. 

Infraqizil  nurlar

  isitish 

xususiyatiga, 

ultrabinafsha  nurlar

  esa  fotokimyoviy  xususiyatga  ega.  Ko‘z 

ilg‘aydigan  quyosh  nurlari  ta’siri  jihatidan  infraqizil  nurlar  ta’siriga  yaqindir. 

Quyosh  radiatsiyasi  elektromagnit  va  korpuskulyar  nurlanish  hisoblanadi. 

Elektromagnit  radiatsiya

  –  elektromagnit  to‘lqin  asosida  tarqaladi.  300  km/sek 

tezlik bilan yer yuzasiga to‘g‘ri va tarqaluvchi radiatsiya shaklida tushadi. 

Quyosh  radiatsiyasini 

ko‘rinadigan  spektri

ga  350  –  760  nanometr  (nm) 

uzunlikdagi  nurlar  kiradi.  Infraqizil  nurlar  760  nm  dan  uzun  nurlar  ultrabinafsha 

nurlariga 380  nm dan kam bo‘lgan  nurlar  kiradi. O‘simliklar  fotosintez jarayonini 

o‘tishida 380 – 710 nm uzunlikdagi nurlardan foydalanadi. Shuning uchun yorug‘lik 

kuchini  aniqlash  barcha  tirik  organizmlar  uchun  ahamiyatli.  Bundan  tashqari 

hayvonot  dunyosi  va  o‘simliklarga  biologik  maromlarni  hosil  bo‘lishi 

fotoperiodizm

, yorug‘lik kuchi va davomiyligini o‘zgarishi orqali sodir bo‘ladi. 

Ma’lumki, quyosh nurlari ta’sirida o‘simliklarga gazlar, azot va mineral tuzlar 

almashinuvi  normal  o‘tadi.  Infraqizil  nurlar  isitish,  ultrabinafsha  nurlar  esa 

fotokimyoviy  xususiyatiga  ega.  Ko‘z  ilg‘aydigan  quyosh  nurlari  ta’siri  jihatidan 

infraqizil ta’siriga yaqindir.